Verbetert een loepbril of microscoop de ergonomie?

De kleine en donkere oppervlakte van de mond waar de mondzorgprofessional werkt, kan ervoor zorgen dat er tijdens de behandeling een onnatuurlijke houding aangenomen wordt. Dat kan leiden tot ernstige fysieke klachten en letsels door overbelasting. Goede ergonomie is daarom heel belangrijk. Ergonomie richt zich op veiligheid, gezondheid, comfort en doeltreffend functioneren van mensen in hun omgeving en wordt gezien als een belangrijk onderdeel binnen de mondzorg.

De FDI publiceerde op 28 april 2021 een nieuwe richtlijn voor de juiste ergonomie en houding van de mondzorg professional, als deel van het Health & Safety in the Dental Workplace-project. Deze richtlijnen geven advies over hoe mondzorgprofessionals een balans kunnen vinden tussen het behouden van een goede houding en het bieden van een efficiënte behandeling. Hierin wordt onder andere besproken wat de ideale zithouding is van de behandelaar en de daarbij aanvullende positie van de patiënt en assistent, maar ook de ideale voorbereiding en plaatsing van instrumenten met en zonder het four-handed werken.

Ergonomie op ACTA

Op ACTA wordt er tijdens de introductie van de opleiding al aandacht gegeven aan de theoretische aspecten van de ergonomie door middel van online e-modules, ontwikkeld door Annemiek Rollman, hoofd van Team Ergonomie op ACTA. Ook moeten studenten uit bachelor 1 bij het werken op de Simodont al een reflectieverslag over hun houding schrijven en heeft Rollman voor de bachelor knock-out criteria over ergonomie geformuleerd bij de (pre)klinische toetsen. Rollman: “Ons speerpunt is bewustwording over ergonomische principes tijdens het behandelen teweegbrengen bij studenten om een carrièrelang gezond te blijven.”

Medewerkers van Team Ergonomie komen bij alle studiejaren op zaal kijken om samen met de docenten feedback te geven over de houding waarin studenten werken. Rollman: “Wat mij opvalt binnen ACTA is dat studenten tijdens de behandeling met een patiënt niet altijd evenveel openstaan voor feedback. Dat kan ik begrijpen, want je bent bezig met de patiënt. Maar tegelijkertijd zit je in een leeromgeving en werkt feedback het beste in actie. Uit een recente studie van ergonoom Amber Denekamp is gebleken dat voor tandartsen het behandelen van de patiënt belangrijker is dan hun eigen welzijn. Tandartsen staan dus wat ambivalent tegenover het belang van ergonomie.”

Dynamisch behandelen

Uit onderzoek van de FDI blijkt dat de voornaamste klachten onder tandartsen in de Verenigde Staten nek- en onderrugklachten zijn. Deze problemen ontwikkelen zich over een aantal jaar en verergeren bij een hoge werkdruk. Verder blijkt ook dat vrouwelijke mondzorgprofessionals vaker klachten hebben dan mannelijke. “Het bovengemiddeld percentage lichamelijke klachten heeft vooral te maken met de statische houding waarin je werkt, maar ook met mentale en organisatorische aspecten van het werk als tandarts,” aldus Rollman.

Inzoomend op het fysieke deel: door je aandacht op je houding te vestigen kan je je preventief tegen klachten wapenen, zegt Rollman. “Eigenlijk is de beste houding de volgende houding. De essentie in ergonomisch werken zit hem in het verschil tussen statisch en dynamisch behandelen, waarbij je je dus niet vasthoudt aan één houding, maar in beweging blijft tijdens het werken. De discussie over vanuit welke uurspositie je het beste kan werken ga ik uit de weg, omdat dat per lichaam en situatie verschilt.”

Risico van loepbril

De richtlijn van de FDI adviseert een loepbril of microscoop te gebruiken om een nauwkeuriger beeld te krijgen van de mond vanuit een ergonomisch juiste houding. Rollman is daarentegen niet erg enthousiast over het gebruik van de loepbril. “Dat de loepbril zorgt voor een verbeterde ergonomie is naar mijn idee niet waar. Het gaat veel meer over de dynamiek en het in beweging blijven. Wat ik het risico vind van een loepbril, zeker bij jonge mensen met goede ogen, is dat je het brandpunt vaststelt en dus heel statisch werkt. Die statische belasting is juist het meest ongunstig voor je lichaam.”

Buiten de al bestaande risico’s op nek- en rugklachten heeft covid-19 ook roet in het eten gegooid. Op ACTA is bijvoorbeeld sinds de pandemie het gebruik van een faceshield tijdens de patiëntbehandeling verplicht, waardoor het moeilijker is om goed zicht te houden op de mond in combinatie met een goede ergonomische werkhouding. De FDI adviseert om een ‘testbehandeling’ met een collega te doen zodat je de verschillende nieuwe persoonlijke beschermingsmiddelen kunt uitproberen en zo meer zelfverzekerd de patiënt kunt behandelen.

Rollman denkt dat er op het gebied van werken met indirect zicht nog veel winst te behalen valt. “Bij werken met indirect zicht kun je echt een betere werkhouding aannemen. Volgens mij hebben mensen nog te weinig door wat dat oplevert voor het welzijn. Vertrouwen hebben in het indirecte zicht speelt een hele belangrijke rol hierbij. Het kan erg uitdagend zijn om te werken met indirect zicht, omdat je graag zo goed mogelijk wil behandelen. Dan is het erg verleidelijk om je ergonomie even links te laten liggen en toch te proberen met direct zicht te werken.”

De volledige richtlijn ergonomie van de FDI is hier te vinden.

Over Annemiek Rollman

Annemiek Rollman is coördinator van de leerlijn professionele ontwikkeling en sinds twee jaar hoofd van Team Ergonomie op ACTA. Ze heeft een achtergrond in fysiotherapie en is gespecialiseerd en gepromoveerd op orofaciale fysiotherapie.

 

Labels: