Zorgdebat: “minder regels en meer preventie”

Aan het debat namen de acht in de huidige peilingen grootste partijen deel. De leiding was in de vakkundige handen van Donatello Piras van het Nederlands Debat Instituut. De organisatie, die van tevoren erkende dat twee uur veel te kort was om alle problemen in de zorg te kunnen bespreken, had vier thema’s bedacht: Patiënt, cliënt en zorgverlener, Arbeidsmarkt, Samenwerking in de keten en Preventie.

Ondanks het beperkte aantal thema’s was er weinig beschikbare spreektijd voor elke politicus. Duidelijk werd met welke statements zij kiezers wilden trekken – vaak dezelfde – maar minder evident was wat precies de verschillen zijn tussen de diverse partijen.

Méér of mínder richtlijnen?
Ondanks dat de KNMT en NVM-mondhygiënisten partner waren van het debat, kwam de mondzorg niet concreet aan de orde. Toch gaf de teneur van het debat de sector genoeg stof tot nadenken. Hoewel op allerlei plaatsen in de zorg een sterke afkeer is gegroeid tegen regels, richtlijnen en protocollen en de politici zich dus haastten om een vermindering te bepleiten, is in de mondzorg het tegenovergestelde aan de gang. Het zal niemand ontgaan zijn dat vorig jaar een richtlijninstituut voor de mondzorg is gelanceerd – aanvankelijk zelfs twee – en ook geprotocolleerd werken is aan een opmars bezig. Niet alleen voor infectiepreventie, maar ook toenemend voor tandheelkundig werken om gefundeerd en controleerbaar handelen te bevorderen.

Dat de politiek zich ervoor uitspreekt dat meer op de expertise van de zorgverlener vertrouwd mag worden, zal veel mondzorgprofessionals als muziek in de oren klinken. “De zorg is van en voor mensen,” benadrukte Carla Dik-Faber (ChristenUnie). Daarom moeten we af van het geïnstitutionaliseerde wantrouwen, stelde zij. Mona Keijzer gaf aan dat het CDA de hervormingsdrift moe is, omdat reorganisaties behalve tot onrust ook leiden tot nog meer regels. Regels belemmeren het werk van veel zorgverleners, vulde Arno Rutte (VVD) aan. Linda Voortman (GroenLinks) constateert dat de laatste kabinetten de bureaucratie hebben doen toenemen. Zij vindt dat in de zorg niet moet worden gewerkt op basis van prikkels of andere beperkingen. De zorgverlener moet de tijd krijgen om zijn werk goed te doen, vindt Voortman.

Tekort
Een ander voor de mondzorg erg relevant thema was het tekort aan personeel, een probleem dat in diverse medische sectoren speelt. Het tandartsentekort in Nederland dreigt toe te nemen door de massale uitstroom van tandartsen die deze en de afgelopen jaren de pensioengerechtigde leeftijd bereiken. Dit tekort wordt momenteel door buitenlandse tandartsen ‘opgevangen’ en op termijn zou ook de veelbesproken taakherschikking een remedie moeten zijn, aldus het huidige kabinet. Toch klinkt vanuit veel hoeken de roep om meer tandartsen op te leiden.

Renske Leijten van de SP riep allereerst op om de uitval onder medische professionals tegen te gaan en een opleidingsfonds te maken. Kees van der Staaij (SGP) benadrukte dat er meer nadruk moet komen te liggen op de aspecten die het werk leuk maken: meer ruimte bieden voor het behandelen en minder bureaucratie. De SGP maakt zich hard voor een ‘schrapwet’ waarmee zorginstanties laagdrempelig onnodige regels kunnen afschaffen.

Pia Dijkstra kreeg de handen op elkaar voor haar pleidooi om in te zetten op nieuwe mensen en naar de lange termijn te kijken. “Daarbij is het belangrijk dat je het beroep kunt praktiseren dat je in de opleiding leert,” aldus de D66-politica, die behalve geld voor handen aan het bed ook fors wil investeren in medische bij- en nascholing. Karen Gerbrands (PVV) verwoordde het anders: veel geld naar zorgpersoneel, maar tegelijkertijd “weg met de overheid en weg met managers.”

Preventie
Preventie is voor velen een toverwoord, maar wat levert het op? Daarover lopen de meningen nog uiteen, al wijst vooral longitudinaal onderzoek op positieve effecten. Daarnaast is er een belangrijke ethische reserve: in hoeverre mag de overheid vanuit preventief oogpunt ingrijpen in de leefstijl van burgers? Uit een enquête blijkt de helft van de Nederlanders er niet van gediend dat de politiek zich mengt in het voedingspatroon, rook- en drinkgedrag, enzovoort.

Op dit punt waren de partijen het duidelijk oneens. Marith Volp (PvdA) en Carla Dik-Faber (ChristenUnie) vinden dat leefstijl geen vrije keuze is, aangezien gezondheidsproblemen de hele samenleving geld kosten. Leonie Sazias van 50PLUS pleitte ervoor de btw op ongezond voedsel te verhogen en de tandarts ook voor volwassenen in de basisverzekering op te nemen. D66 vindt dat burgers te allen tijde zelf mogen beslissen over hoe ze hun leven leiden, maar dat de overheid alles moet doen om een goede gezondheid te stimuleren. Dit kan door actief informeren en preventieprogramma’s, aldus Pia Dijkstra.

Arno Rutte (VVD) nam de meest afhoudende positie in. Hij wil burgers weliswaar verleiden gezonder te leven, maar wil hen geen vrijheden ontnemen en zette bovendien grote vraagtekens bij de effecten van preventie.

Winnaar
De vrouwen gingen er ditmaal met de eer van beste debater vandoor. Renske Leijten (SP) werd na een stemming in de zaal tot winnaar van het debat uitgeroepen. Zij kreeg 19% van de stemmen. Mona Keijzer (CDA) had 18% van de stemmers op haar hand, gevolgd door Pia Dijkstra (D66) met 15%. Karen Gerbrands van de PVV kreeg slechts 1% van de zaal achter zich. Dat laatste was niet verwonderlijk, aangezien zij in een zaal die goeddeels was gevuld met zorgmanagers en -bestuurders zich sterk had afgezet tegen … Inderdaad, zorgmanagers en -bestuurders.