Meer onderzoek nodig naar de rol van antibiotica in implantologie

Meer resistente infecties

Osseo-integratie heeft de tandheelkundige behandeling van patiënten met verschillende gradaties van edentulisme vernieuwd. Er komt echter steeds meer antibioticamisbruik voor in de implantologie, waardoor onderzoek en zorgvuldige evaluatie nodig zijn. Antibiotica worden vaak profylactisch gebruikt om SSI’s en aandoeningen zoals peri-implantitis en maxillaire sinusitis te voorkomen. Antibioticaresistentie neemt toe en is direct gerelateerd aan het grootschalige gebruik van antibiotica. Bepaalde pathogenen, zoals streptokokken, andere orale anaeroben en stafylokokken, kunnen resistentie ontwikkelen. Penicilline alleen is niet meer effectief, maar 95% van deze organismen is gevoelig voor metronidazol en amoxicilline.

De prevalentie van SSI’s verschilt sterk, afhankelijk van de aard van de procedure. Naar schatting is 50% van de SSI’s te voorkomen door evidence-based methodes. In tegenstelling tot therapeutische antibiotica hebben profylactische antibiotica als doel om bacteriële besmetting in het operatiegebied zo kort mogelijk na de ingreep te verminderen. SSI’s vormen echter een aanzienlijke ziektelast, met name bij hoofd- en nekchirurgie en maxillofaciale ingrepen.

De Vereniging van Wetenschappelijke Medische Verenigingen in Duitsland (AWMF) en 25 samenwerkende medische verenigingen hebben een S3-update van de huidige S1-richtlijn voor perioperatieve antibiotische profylaxe opgezet. S3 is de richtlijn met de hoogste kwaliteit. Deze update bevat een systematische literatuurreview gericht op antibioticatherapie bij orale, maxillofaciale en dentoalveolaire chirurgie. Het doel is een balans te vinden tussen de mogelijke voordelen van antibioticaprofylaxe en de risico's hiervan, zoals de toename van antibioticaresistentie.

Deze systematische review is gebaseerd op verschillende richtlijnen, met name de AWMF-richtlijn. De review bevat een analyse van tachtig onderzoeken waaruit blijkt dat antibiotica zoals cefazoline effectiever zijn dan penicilline en clindamycine. Het bewijs kan echter vertekend zijn door bias. Er was een hoog aantal patiënten die behandeling nodig had, wat onzekerheid met zich meebracht over het optimale antibioticum en de profylaxe. De review laat ook zien dat een eendaagse postoperatieve kuur van antibiotica werkzaam was om infectieuze complicaties te voorkomen. Verder blijkt uit de review dat ampicilline en sulbactam voor bepaalde procedures geschikter lijken dan clindamycine, maar ook dit resultaat kan vertekend zijn door bias.

De American Society of Health-System Pharmacists classificeert chirurgie in vier categorieën: schoon, schoon-verontreinigd, verontreinigd en vuil. Elke categorie brengt verschillende risico's op infectie met zich mee. Proceduregebonden risicofactoren en het type chirurgie beïnvloeden de infectiepercentages eveneens. Antibiotische profylaxe is niet nuttig voor schone hoofd- en nekoperaties (<1% SSI’s), maar is cruciaal bij schone gezichtsverontreiniging na de operatie. De kans op infecties bij schoon-verontreinigde hoofd- en nekoperaties zonder preoperatieve antibiotica kan oplopen tot 80%. Bij maxillofaciale chirurgie is perioperatieve antibiotische profylaxe daarom essentieel.

Gebruik antibiotica beïnvloedt effectiviteit

Perioperatieve antibiotica zijn effectief om wondinfecties te voorkomen bij hoofd- en nekoperaties waarbij de luchtwegen betrokken zijn. Ze zorgen bovendien voor een significante vermindering van SSI’s bij orthognatische chirurgie, maar de optimale duur en het meest geschikte toedieningsschema zijn onduidelijk. Bij traumatologie kan een enkele dosis profylactische antibiotica SSI’s verminderen bij mandibulaire fracturen en Le Fort Type I- en II-ingrepen.

Voor tandheelkundige implantaten laten vijf studies met een laag biasrisico zien dat een eenmalige profylaxe voorafgaand aan de plaatsing implantaatfouten kan verminderen, maar SSI’s niet vermindert. Dergelijke profylaxe kan echter nuttig zijn om postoperatieve pijn te voorkomen. Antibiotica als aanvulling op chirurgische behandeling verbeteren daarentegen het verloop van peri-implantitis niet.

Voor odontogene en inflammatoire abcessen was moxifloxacine effectiever dan clindamycine om pijn te verminderen. De onderzoekers zagen echter geen significant verschil in gemiddelde ziekenhuisopname. Een retrospectieve studie laat zien dat een zevendaagse antibioticakuur effectief is voor de levensduur van implantaten, maar andere onderzoeken vonden geen significant verschil tussen eenmalige profylaxe en een verlengde postoperatieve behandeling.

Het nut van antibiotica bij dentoalveolaire chirurgie is onduidelijk. Het bewijs wijst niet op een significante vermindering van SSI’s bij verwijdering van de derde molaar bij gezonde personen. Zelfs in complexe gevallen bestaat er geen significante correlatie tussen antibiotische profylaxe en postoperatieve complicaties.

De weg vooruit

Het vaststellen en implementeren van methodologische richtlijnen brengt voortdurend uitdagingen met zich mee. De geplande S3-update (momenteel in het Duits) van de richtlijn voor perioperatieve antibiotische profylaxe vat het huidige bewijs voor antibiotische profylaxe bij orale en maxillofaciale chirurgie samen. Daarbij ligt de nadruk op evidence based besluitvorming bij toediening van antibiotica.

De studie, getiteld ʻMajor evidence and guidelines for antibiotic therapy in implant dentistry: A systematic reviewʼ, is op 21 juli 2023 gepubliceerd in MedNEXT Journal of Medical and Health Sciences.

Labels: