DT News - Netherlands - "Tandpasta maakt tandenborstel niet effectiever tegen plaque"

Marieke Epping

do. 18 juni 2015

Bewaar

In het dagelijks leven dragen we allerlei voor de hand liggende gebruiken aan volgende generaties over. Zo eten we als Nederlander in de avond warm, lopen we marathons op sterk geveerde schoenen én poetsen we onze tanden liefst tweemaal per dag met fluoridetandpasta van een A-merk. Hoeveel blijft er over van deze gebruiken als we ze onderwerpen aan wetenschappelijk onderzoek? Dat vroeg dr. Martijn Rosema (ACTA) zich af, die zich als promovendus enkele jaren mocht vastbijten in het fenomeen tandenpoetsen. Welke aspecten van tandenpoetsen dragen werkelijk bij aan effectieve plaqueverwijdering? Waar eindigen de feiten en beginnen de fabels? In dit interview komt de mondhygiënist-onderzoeker met de ene verrassende bevinding na de andere.

Laten we beginnen bij het begin: wat zijn de positieve effecten van tandenpoetsen?
Tandenpoetsen dient voor het verwijderen van plaque en het voorkomen van gebitsziekten. Maar dat is een antwoord door de bril van een mondzorgprofessional. Voor de consument zijn een frisse smaak en mooie tanden de belangrijkste redenen om de tanden te poetsen.

Uw onderzoeksresultaten hebben ook in algemene media veel aandacht gekregen. Is er over iets alledaags als tandenpoetsen nog zoveel nieuws te vertellen?
Tot nu toe is vooral veel productonderzoek gedaan, waarbij tandenborstels, poetsgedrag en poetsmethoden werden vergeleken. Ik heb geprobeerd de meest praktische aspecten rondom tandenpoetsen op wetenschappelijke wijze in kaart te brengen en te bundelen tot een soort synopsis. Iedereen poetst zijn tanden: met welke aspecten hebben we dan allemaal te maken? Welke invloed hebben die aspecten op de effectiviteit van het poetsen?

Met proefpersonen en middels literatuuronderzoek heb ik veel praktische vergelijkingen gemaakt. Zoals het verschil tussen elektrisch poetsen en met de hand, een multi-levelborstel versus een met een vlak profiel en de invloed van de leeftijd van de tandenborstel. Het leuke aan deze insteek was dat veel ‘onderbuikgevoelens’ die ik heb – en met mij waarschijnlijk vele andere mondzorgprofessionals – hiermee wetenschappelijk bewezen konden worden, of juist niet.

Poetsen doet men – uiteraard – met een borstel en tandpasta. Hoeveel voegt tandpasta eigenlijk toe aan de effectiviteit van poetsen?
De conclusie van mijn onderzoek – en dat van anderen wereldwijd – is dat tandpasta de tandenborstel niet effectiever maakt in het verwijderen van plaque. Dat is een controversiële boodschap, zeker als je bedenkt dat er wereldwijd miljarden dollars omgaan in de tandpasta-industrie. Fabrikanten zijn natuurlijk niet blij met de boodschap ‘tandpasta is nutteloos’. Dat is het ook niet, je moet je realiseren wat de reden is dat tandpasta wordt gebruikt. Niet plaque verwijderen, maar fluoride toedienen. Het nut van fluoride staat onomstotelijk vast en tandpasta is daar een goede toedieningsvorm voor.

De consument gebruikt tandpasta echter vooral voor een frisse adem, en pas in tweede instantie voor gebitsbescherming. Men wil vooral ’s ochtends van die onaangename smaak en geur af. Een patiënt moet zijn keuze voor tandpasta daarom vooral baseren op welke tandpasta hij lekker vindt. Voor de fluoride maakt het niet uit of deze uit merk A, B of C komt, als het er maar in zit, en de mate van plaqueverwijdering wordt ook niet anders door het merk tandpasta. Sterker nog: er zijn aanwijzingen dat tandpasta ervoor zorgt dat een tandenborstel minder plaque verwijdert!

Hoe kan dat?
De tandpasta zit eigenlijk ‘in de weg’. Je verwijdert plaque met de puntjes van de nylon haren. Uit een in vitro-studie met elektrische tandenborstels blijkt dat tandpasta een soort demping vormt op die puntjes, waardoor deze minder effectief zijn in het verwijderen van plaque. In mijn onderzoek vond ik geen significant verschil, maar numeriek zagen we wel meer plaqueverwijdering wanneer er géén tandpasta werd gebruikt. Dat bleek ook uit eerdere onderzoeken binnen ACTA. Erg veel maakt het dus niet uit, wat ons terugbrengt naar de reden van het gebruik van tandpasta: de fluoridetoediening. Daarvoor heeft tandpasta gebruiken zeer zeker nut, dus poets vooral met!

Wat zijn de meest gemaakte fouten tijdens het tandenpoetsen?
De grootste bedreiging voor het tandenpoetsen is dat mensen er niet hun aandacht bij houden. De spanningsboog is heel kort: als twee minuten het advies is, dan zie je dat mensen misschien één tot anderhalve minuut met hun gedachten volledig bij het poetsen zijn. Mensen pakken hun tandenborstel, doen er tandpasta op, steken hem in de mond en lopen de badkamer uit. Snel iets klaarleggen voor morgen, de afwasmachine nog even aanzetten et cetera. Na twee minuten hebben ze dan zes keer rechtsboven gepoetst en twee keer linksonder, maar de rest van het gebit is niet schoon. Dit probleem geldt zowel bij manueel als elektrisch poetsen.

Om er zeker van te zijn dat het gehele gebit zorgvuldig is gepoetst, is het belangrijk een routine te ontwikkelen. Dat vraagt een bepaalde toewijding en tijdsinvestering die voor veel mensen lastig is. Mensen hebben ’s ochtends haast en zijn ’s avonds moe. Ik houd mijn patiënten voor dat ze zichzelf na een poetsbeurt recht in de spiegel aan moeten kunnen kijken en kunnen zeggen dat ze overal geweest zijn in de mond: alle vier kwadranten aan de binnenzijde, buitenzijde en op het kauwvlak zijn gepoetst.

Verder maken veel mensen met een handtandenborstel te grote bewegingen. Alsof ze de keukenvloer aan het schrobben zijn! Die beweging leert men als kind aan en raakt men dus moeilijk kwijt. Ook bij een overstap naar een elektrische borstel blijf je die grote beweging zien, terwijl de elektrische borstel effectiever is wanneer deze stil op de tand wordt gehouden. Leer iemand die beweging maar eens af, als hij al veertig jaar zo poetst. Dat is een uitdaging.

Wat moet een tandarts doen als een patiënt niet goed poetst?
De tijd nemen voor een goede poetsinstructie, en vragen naar de reden wanneer een patiënt de instructie niet aanneemt of volgt. Als iemand dan zegt: ik heb er geen zin in, mijn gebit interesseert me niets, dan moet je het ook laten. Dat is net als zeggen tegen een roker dat hij moet stoppen, terwijl hij zelf niet wil. Op een gegeven moment moet je dan als behandelaar ‘je verlies nemen’, al moet je de patiënt wel op het hart drukken dat zijn houding niet verstandig is. Wanneer je merkt dat de patiënt misschien toch open staat van je advies, maak dan van die ruimte gebruik. Daarom is het belangrijk de tijd te nemen voor je instructie.

Waaruit bestaat die goede poetsinstructie?
Veel mondzorgprofessionals zullen vaak zeggen: “U moet beter poetsen.” Als je niet uitlegt wat ‘beter poetsen’ inhoudt, dan heeft dat advies weinig zin. Anders gaat de patiënt op dezelfde verkeerde manier óf langer poetsen óf vaker poetsen, om het ‘beter’ te doen. Toen ik studeerde, leerde ik instructies te geven volgens de tell-show-do-methode, en dat doe ik eigenlijk nog steeds. Eerst vertel ik de patiënt hoe het moet, dan poets ik zijn tanden terwijl hij meekijkt in de spiegel en vervolgens laat ik de patiënt poetsen en kijk ik of het goed gaat. Zo niet, dan pak ik de hand van de patiënt en stuur ik net zo lang bij tot het wél goed gaat. Ook uit onderzoek blijkt dat dit een zinvolle methode van instrueren is.

Wijkt die poetsinstructie af wanneer een patiënt bijvoorbeeld implantaten heeft?
Implantaten moeten nog beter worden gereinigd dan natuurlijke elementen, omdat het parodontale ligament ontbreekt. Dat maakt het tandvlees rondom het implantaat kwetsbaarder voor ontstekingen. Wanneer een implantaat eenmaal ontsteking vertoont voorbij de eerste winding, dan wordt het heel erg lastig dat weer onder controle te krijgen. Schoonmaken tussen die windingen is bijna niet mogelijk. Preventie van ontsteking, dus goed poetsen, is essentieel.
Belangrijk daarbij is dat er een suprastructuur op het implantaat geplaatst wordt die goed schoon te maken is. Er worden weleens zulke grote bulky kronen geplaatst dat er met geen mogelijkheid een ragertje tussendoor kan. Eigenlijk moet de tandtechnicus of tandarts bij het ontwerpen al rekening houden met de reinigbaarheid van de suprastructuur.

Hoe goed poetst ‘de Nederlander’?
Als ik de vergelijking maak met mijn onderzoek in Birma, poetst de gemiddelde Nederlander ontzettend goed. Aan de andere kant is cariës nog steeds een veel, zo niet de meest voorkomende gebitsziekte. Dus in dat opzicht kan Nederlandnog veel beter. Paropraktijken ontlenen hun bestaansrecht aan het feit dat de Nederlandse bevolking last heeft van tandvleesontsteking. Mondhygiënisten kunnen vrijwel overal aan het werk, omdat de vraag nog altijd groter is dan het aanbod. Vanuit dat referentiekader poetst de gemiddelde Nederlander niet goed genoeg.

De tandenborstel bestaat al een paar eeuwen in een vorm die erg lijkt op de huidige. Hoeveel is er nog te verbeteren aan dit instrument?
Niet zo gek veel, zonder dat een tandenborstel ontzettend duur wordt. Ik zie in de toekomst tandenborstels ontstaan met een ingebouwde kleine camera, die aan de hand van ijkpunten kan bepalen waar in de mond hij zich bevindt. Dat koppelt de borstel dan terug aan je smartphone, waarop tijdens het poetsen een melding verschijnt: let op, op die positie bevindt zich nog plaque! Zulke mogelijkheden verschijnen aan de horizon, maar zijn natuurlijk alleen relevant voor de happy few die een dergelijke dure tandenborstel kunnen betalen. Nee, de grootste winst bij tandenpoetsen zit in het poetsgedrag. Door met aandacht te poetsen en je routine blijven verbeteren, kun je er zeker van worden dat na iedere poetsbeurt het gebit echt goed schoon is.

Dit artikel is een verkorte versie van het interview met dr. Martijn Rosema. U leest het gehele artikel, inclusief vijf mythen over tandenpoetsen en wat daarvan waar is, in onze kranteditie van juni 2015, hier te lezen als e-paper:: http://epaper.dental-tribune.com/dti/5583e5b0c14a5/ .

To post a reply please login or register

VGerelateerde artikelen

Tandpasta helpt niet bij verwijdering tandplaque

AMSTERDAM – Tandenpoetsen met tandpasta heeft geen extra effect op de mechanische verwijdering van tandplaque. Dit blijkt uit een meta-analyse, ...

“Regelmatig tandenpoetsen niet afdoende tegen tandbederf”

EDINBURGH/GLASGOW, VK – Twee keer per dag tandenpoetsen wordt doorgaans gezien als de meest effectieve maatregel om een kindergebit gezond te houden. Uit ...

Waarom enkel het gebruik van een tandenborstel niet voldoende is

Wanneer we spreken over het schoonhouden van onze tanden en gingiva, denken de meeste mensen als eerste aan een prettige tandenborstel, een goede ...

Tandpasta zonder schuim net zo effectief

AMSTERDAM – Tandpasta’s die geen actief schuimmiddel bevatten, zijn net zo effectief in het bestrijden van tandplak en het tegengaan van ...

84% van consumenten niet wantrouwig tegen fluoridegebruik

Dat fluoride in tandpasta volgens de geldende wetenschappelijke norm tandbederf tegengaat, lijkt onder consumenten niet algemeen bekend te zijn. Uit een ...

Tandenborstel bevat vaak darmbacteriën

HAMDEN, VS – Via tandenborstels kunnen darmbacteriën worden overgedragen. Dat blijkt uit Amerikaans onderzoek bij tandenborstels van studenten. ...

Kauwstelsel effectiever na operatie onderkaak

AMSTERDAM – Een operatieve behandeling van een te kleine kaak zorgt – bij een specifieke groep patiënten – niet voor een ...

Bluetooth tandenborstel houdt poetsgedrag bij

PARIJS – Zien hoe lang, hoe vaak en hoe goed je je tanden gepoetst hebt op je smartphone: binnenkort kan het. Een Frans bedrijf ontwikkelt ’s ...

Kaakfysiotherapeut effectiever bij bruxisme dan tandarts

NIJMEGEN – Patiënten met bruxisme kunnen beter een kaakfysiotherapeut bezoeken dan een tandarts. Dat blijkt uit onderzoek aan het Radboudumc. Patiënten ...