Column Richard Mastwijk: De tandeloze tijger

Voor de tandeloze tijger is het probleem vaak minder goed oplosbaar. Maakt u zich geen zorgen dat ik me nu ga begeven op het terrein van de veterinaire tandheelkunde. De metafoor van de tandeloze tijger is gebruikt in het op 5 april 2022 verschenen rapport van de Algemene Rekenkamer. De Algemene Rekenkamer heeft tot taak om de inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid te controleren en haar bevindingen te rapporteren aan het parlement. Het uitgevoerde focusonderzoek ‘Focus op handhaving Belastingdienst bij schijnzelfstandigheid’ schetst een beeld van wat er zes jaar na de invoering van de Wet Deregulering beoordeling arbeidsrelaties (DBA) is bereikt. Zoals de kop van het inleidende hoofdstuk, ‘Een voortdurende worsteling’, al doet vermoeden, is het resultaat van de handhaving zeer betreurenswaardig. Naar de ongeveer 1,1 miljoen (schijn)zelfstandigen – twaalf procent van het aantal werknemers in Nederland – wordt nauwelijks onderzoek gedaan. In 2020 en 2021 werden 475 bedrijfsbezoeken afgelegd. Dat leidde in 268 gevallen tot een boekenonderzoek. Als uitkomst van deze onderzoeken werden er drie aanwijzingen gegeven en in slechts één geval werd er een correctie aangebracht. Volgens de onderzoekers heeft dit alles te maken met de vooraf bekende weeffouten in de wetgeving en het om die reden ingestelde handhavingsmoratorium. Dit moratorium zou aanvankelijk van toepassing zijn tot 1 januari 2017, maar werd telkens, bij het uitblijven van heldere wetgeving, verlengd. Het rapport geeft een mooi overzicht van de verschillende verlengingen, met een open eind bij de laatste verlenging.

De Rekenkamer ziet in haar analyse vier elementen die voor de kern van het probleem staan: (1) de grote fiscale en sociaalrechtelijke verschillen tussen werknemers en zelfstandigen, (2) de beperkte handhavingsmogelijkheden binnen het moratorium, (3) de beperkte kwantitatieve en kwalitatieve capaciteit van de Belastingdienst en (4) de arbeidsintensiteit bij het onderzoek naar loondienst of ondernemerschap. Door het uitblijven van verbeteringen op de gesignaleerde punten, en daarmee een zeer kleine pakkans voor overtreders, vindt er een bijna ongebreidelde groei plaats van met name de schijnzelfstandigen. Tegenover deze groei van zelfstandigen staat een nominale daling van het aantal correcties van de Belastingdienst. Naar mijn idee is het ongehoord dat dergelijke mistanden na zes jaar nog niet succesvol zijn aangepakt en wordt het tijd dat de overheid de tanden laat zien.

Richard Mastwijk

Consultant en partner bij van helder

Labels: