DT News - Netherlands - Hoogleraar psychologie prof. dr. Liesbeth Woertman: “Perfectie hoort gewoon niet bij mensen”

Reinier van de Vrie

vr. 4 juli 2025

Bewaar

Ideaalbeelden worden ons door televisie en sociale media opgedrongen. Volgens emeritus hoogleraar psychologie Liesbeth Woertman leidt cosmetische chirurgie om hieraan te voldoen echter alleen maar tot meer ontevredenheid en nieuwe cosmetische ingrepen. Ze is daarom ook geen voorstander van esthetische tandheelkunde, zal ze tijdens het VMTI-congres op 3 oktober toelichten. In aanloop naar het congres sprak Dental Tribune met haar.

In je VMTI-lezing ‘Psychologie van het uiterlijk: Zeg me wie ik ben’ ga je in op cosmetische ingrepen die ons mede door sociale media opgedrongen worden. Het thema van het congres is verslaving. Kun je uitleggen wat de relatie is?

Ik snap eigenlijk helemaal niet waarom ze mij gevraagd hebben. Over dit onderwerp heb ik nooit zo nagedacht; ik heb ook geen onderzoek gedaan over de mond en het gebit. Waarschijnlijk ga ik me in mijn lezing richten op het verslavende karakter van cosmetische ingrepen. Het gebeurt maar zelden dat mensen één dingetje hebben waaraan ze zich heel erg storen. Vaak willen ze dan meer laten doen. De cosmetische markt is er ook ontzettend op gericht om ons ontevreden te maken en te houden, zodat we meer cosmetische chirurgie willen ondergaan. Het inspuiten van botox en fillers moet om de zes maanden herhaald worden, want dan is de eerdere ingreep uitgewerkt. Booming business. Het gaat niet meer om een gezond gebit, maar heel erg om de esthetiek van de tanden. Alle kinderen worden tegenwoordig gebeugeld, elke oneffenheid moet weggewerkt worden, een spleetje tussen de tanden is een probleem… mag niet meer.

Sommige tandartsen doen ook botox en fillers.

Dat is natuurlijk helemaal van de gekke, want daarvoor zijn ze helemaal niet opgeleid.

Tandartsen die het doen, zijn er in principe bekwaam in en bevoegd toe.

Ik vind dat zeker niet bij de tandarts horen. Tandartsen zijn er voor mij toch primair voor de zorg. Cosmetische chirurgie normaliseer je daarmee ook heel erg.

In een van je boeken heb je het over de dictatuur van het uiterlijk. Veertig jaar geleden was dat veel minder. Wat is er gebeurd?

We zijn verschoven van een woordcultuur naar een beeldcultuur. Sinds de opkomst van de televisie en later internet en sociale media zijn we steeds meer in een digitale wereld gaan leven, in plaats van in een zintuigelijke wereld. Dat heeft nogal wat consequenties, want beeld kun je manipuleren. Je kunt van een gewone vrouw supermakkelijk een beeldschone vrouw maken. Met een paar klikken haal je alle oneffenheden uit het gezicht, pomp je borsten op en versmal je de taille. De onechtheid van ons mensbeeld wordt daardoor heel erg vergroot. Perfectie hoort gewoon niet bij mensen. Als mensen zijn we, onder meer door allerlei biologische processen in het lichaam, voortdurend aan verandering onderhevig. Door de cosmetische industrie en de beeldcultuur wordt echter wel de suggestie gewekt dat we perfectie kunnen realiseren. Uiteindelijk levert dat heel veel ontevredenheid op, met name bij grote groepen vrouwen die zich moeten verhouden tot het gemanipuleerde schoonheidsideaal. Bij jonge jongens gaat het ook al meer spelen. Bij de meeste mannen van zekere leeftijd weer niet. Die weten gewoon dat man-zijn en mannelijkheid niet langs de schoonheidslijn lopen, maar veel meer langs de lijnen van macht en prestatie.

Als je tientallen jaren ideaalbeelden voorgeschoteld krijgt, doet dat ook wat met je identiteit, geef je aan.

Grote groepen jongeren scrollen zes of meer uur per dag. Dat doet wat met je, die beelden blijven hangen in je hersenen. De mensen die vooraan hebben gestaan bij het uitdelen van schoonheid, lijden misschien nog wel het meest aan hun net-nietperfectie. Maar het perfecte beeld in je hoofd kun je in werkelijkheid niet voor elkaar krijgen. Daarnaast moeten we ook perfecte rollen spelen: de perfecte moeder, de perfecte echtgenoot, de perfecte werknemer... Dat maakt ons er niet leuker op. Het versterkt dat we elkaar als concurrenten zien. Anderen die net een tandje mooier zijn, staan ons in de weg. Dat voedt onzekerheid en angst. Veel jonge mensen zijn extreem angstig en durven op sociaal gebied de meest gewone dingen niet. Ze durven bijvoorbeeld niet te bellen en gaan dan maar appen. Ze zijn bang afgewezen te worden, omdat ze niet voldoen aan het gemanipuleerde beeld.

De schroom om te bellen ken ik ook wel van vroeger. Dat heeft toch weinig met beeldcultuur te maken?

De schroom om je op onbekend gebied te begeven, hoort bij pubers en is inderdaad van alle tijden. Nieuwe dingen voor de eerste keer doen, gaat gepaard met onzekerheid en angst. De oudere generatie moest wel bellen, anders had je geen contact. Nu kun je contact leggen via sociale media. Met een andere foto kun je je bijvoorbeeld in de gamewereld begeven. Je kunt de schijn ophouden en je zelfs voordoen als iemand anders. Met een ander beeld van jezelf kun je een andere identiteit aannemen. Daarmee komen we tot de kern. Dat is het spel tussen schijn en werkelijkheid. Niemand wil het slechtste deel van zichzelf presenteren. Door het vele thuiswerken en niet meer naar school gaan, kunnen mensen zich nu steeds meer onttrekken aan echt sociaal contact. Daardoor groeien ze op dit gebied niet en overwinnen ze angsten en onzekerheden niet.

Wat valt daartegen te doen?

Ik ben groot voorstander van het verbieden van mobieltjes op school. Jongeren kunnen dan weer meer investeren in gewone contacten en vriendschappen. Tijd samen doorbrengen, lachen, domme dingen doen. Je moet kinderen sociale en psychische ruimte geven om zelf ontdekkingen te doen en om fouten te maken. Daar leren ze van en dat is heel belangrijk om volwassen te worden. Gewoon een beetje klootviolen.

In je boeken en columns kom ik opvallend genoeg het gebit of de mond nauwelijks tegen…

Grappig hè, dat ik me daar niet zo in verdiept heb. Voor mij persoonlijk is het niet zo belangrijk. Ik heb me daar nooit over verwonderd. Ik heb geen mooi, maar wel een goed gebit, in de zin dat ik weinig klachten heb. Ik vind het daarom leuk om deze lezing te doen en na te denken over nieuwe vragen.

Hoe kijk je bijvoorbeeld aan tegen orthodontie, je noemde net al de beugeltjes bij kinderen?

Bij mijn eigen kinderen heb ik het niet laten doen. Het was toen ook nog minder een hype. Maar ik heb wel kleinkinderen die gaan beugelen. Ik zou daarvoor niet kiezen, maar op dit vlak heb ik niets in te brengen.

Orthodontie heeft ook een medische kant. Je kunt het gebit daarna beter schoonhouden en het gaat mogelijk langer mee zonder problemen. Zijn dat geen goede redenen?

Nee, nee, die kinderen moeten door orthodontie pijn lijden en beugels moeten elke keer aangedraaid worden. En dat tijdens puberteit, waarin uiterlijk toch al zo’n lastig thema is. Ik zie toch die cosmetische kant als dominanter. Ik heb ook geen perfect gebit, maar toch functioneert het prima.

Volwassenen doen ook steeds meer aan orthodontie…

Ja, dat is nog erger. En dan al die neptanden voor je eigen tanden, zodat iemand van 40 of 50 een spierwit gebit krijgt. Ik vind het geen gezicht. Ik heb er een beetje moeite mee dat je in deze tijd niet meer mag laten zien dat je geleefd hebt. Door cosmetische ingrepen gaan we ook steeds meer op elkaar lijken. De biodiversiteit van mensen verdwijnt, zou je kunnen zeggen.

Je houdt meer van diversiteit en asymmetrie?

Ja, precies. Ieder mens is uniek. Van jou is er geen ander. Jij kunt dingen die ik niet kan. We zien er anders uit. We kunnen ons aan elkaar slijpen, van elkaar leren en een samenleving bouwen op verschillen. Als mensheid vormen we ook een systeem in de natuur. Het is ontzettend spannend wat we in positieve zin allemaal met elkaar voor elkaar kunnen boksen. Maar de cosmetische chirurgie is heel erg universeel gericht. In Afrika en Azië worden cosmeticaproducten verkocht door witte modellen in te zetten. Dat vind ik heel verwerpelijk. Ik word er wat moedeloos van. We denken te winnen met al dat beugelen en die cosmetische ingrepen, maar we verliezen er heel veel mee.

Maar hoe kijk je dan aan tegen sterk verwaarloosde gebitten?

Dat is een ander uiterste en natuurlijk diep treurig en onwenselijk. Het is afschuwelijk als dit komt door angst, geldgebrek, slechte voeding en mondhygiëne of verslaving.

Zo’n gebit mag wel een beetje gerepareerd worden?

Natuurlijk. Dan zit je aan de kant van liefde en mededogen. Je wilt dat iemand goede tanden en kiezen in zijn mond heeft. Dat heeft niets te maken met perfectie en dat het spierwit moet zijn.

Een beetje fatsoenlijk gebit is wel een voorwaarde om sociaal ook weer te kunnen meedoen…

Zeker. Een goed functionerend gebit is natuurlijk een geschenk. Met z’n allen doen we het al veel beter. In eerdere generaties hadden mensen op mijn leeftijd bijna allemaal een kunstgebit. Door onder meer fluoride hebben we veel winst geboekt.

De vraag naar cosmetische chirurgie en tandheelkunde neemt toe.

Ik denk dat je via de cosmetische weg per definitie het geluk niet vindt, omdat die alleen maar de ontevredenheid voedt. Als je één ding hebt laten doen, vallen andere dingen weer meer op. Die wil je dan ook laten veranderen. Wereldwijd bungelen we in Nederland overigens ergens onderaan voor wat cosmetisch chirurgische ingrepen betreft.

Welke rol zouden tandartsen en mondhygiënisten op cosmetisch en esthetisch gebied moeten spelen?

Ik denk dat ze sowieso vaker nee moeten zeggen. Probeer na te denken over wat je met dit soort ingrepen doet. Je moet heel goed uitkijken als mensen met een foto van een model of een of andere influencer komen aanzetten en er ook zo uit willen zien. Doe het alsjeblieft niet. Het is natuurlijk ook gewoon geld verdienen. Laten we daar niet omheen draaien. Ik was bij een praktijk in de Utrechtse kakbuurt rond het Wilhelminapark. Die tandartsen wilden me steeds vaker zien en me doorsturen naar specialisten. Ik had het idee dat ik het nooit goed deed. Nu woon ik in een veel kleinere plaats en word ik door mijn nieuwe tandarts en mondhygiënist de hemel in geprezen over hoe goed ik mijn gebit onderhoud.

Ervaar je zelf geen imperfectie van je gebit als je in de spiegel kijkt?

Nee, zo kijk ik niet. Het is helemaal niet moeilijk om mezelf de grond in te trappen als ik in de spiegel kijk. Dat kan bijna iedereen. Waarom zou je dat doen? Zo wil ik anderen niet bekijken of beoordelen. Ik wil wel voelen of ik iets met een ander kan, of die aardig is, of ik me een beetje veilig bij hem of haar kan voelen, of we iets van elkaar kunnen leren. Het is net als in een relatie. Als je alleen focust op wat er niet deugt, creëer je een hel voor jezelf en de ander.

In een van je boeken zeg je dat je in plaats van een cosmetisch gladgetrokken gezicht liever levendigheid en innerlijk hakwerk in een gezicht ziet. Wat bedoel je daarmee?

Probeer ideaalbeelden van het uiterlijk en de rollen die we vervullen wat weg te hakken en probeer open naar jezelf en de ander te kijken. Als je vanuit ideaalbeelden kijkt, valt het altijd tegen en verliezen we.

Het gaat dus niet alleen om de fysieke beelden, maar ook de imaginaire beelden die je van iemand in je hoofd vormt?

Precies. Een echte ontmoeting ga je daarmee uit de weg. Laat het gewoon gebeuren. Ieder mens heeft vooroordelen en stereotyperingen. Maar het is onze taak als volwassene om daar niet naar te leven en de ander als een uniek mens proberen te ontmoeten.

En wat voor betekenis heeft dit allemaal in een mondzorgpraktijk?

Realiseer je dat een patiënt niet alleen een mond met tanden is. En realiseer je dat zorgverlener en patiënt in een ongelijke situatie zitten. Kijk iemand echt even aan, geef een warme hand of een klopje op de schouder, wees een beetje complimenteus en bemoedigend. Dat helpt, zeker als je wilt dat een patiënt beter voor zijn of haar gebit gaat zorgen. Dat hoeft niet de ideale situatie te zijn, maar wat er mogelijk is voor die persoon.

Het zit wel een beetje in de tandarts en de mondhygiënist om een gebit zo perfect mogelijk te krijgen…

Dan wil ik toch een pleidooi houden dat het niet om jou gaat, maar om die ander. Als er een kies getrokken wordt, hoeft er toch niet per se een implantaat in? Waarom zou dat moeten?

Cv prof. dr. Liesbeth Woertman
Prof. dr. Liesbeth Woertman (1954) is psycholoog. Ze was verbonden aan de Universiteit van Utrecht. Sinds 2020 is ze met emeritaat. Ze schrijft boeken en geeft lezingen en workshops over zelf- en lichaamsbeelden, de psychologie van het uiterlijk, mensbeelden en identiteit. Haar meest recente publicatie (2025) is Zeg me wie ik ben: Over der grenzen van identiteit. Zie voor haar columns en boeken: www.psychologievanhetuiterlijk.nl.

VMTI-congres ‘Verslavend interessant’Op vrijdag 3 oktober organiseert de Vereniging Medisch Tandheelkundige Interactie (VMTI) het congres ‘Verslavend interessant’ in 50/50 hotel in Congrescentrum Belmont te Ede. Behalve Liesbeth Woertman zijn er de volgende sprekers:

longarts drs. Frank Brom: ‘Vapen: de bedreiging voor de rookvrije generatie’
psychiater prof. dr. Arnt Schellekens: ‘Dikke bult zonder schuld?’
Ruben van Beek (Trimbos-instituut): ‘Trends in drugsgebruik in Nederland’
tandarts drs. Didi Wittekoek-Landman: ‘Een nieuw leven door een nieuw gebit voor daklozen’

Inchrijven en meer informatie: www.vmti.nl

To post a reply please login or register

VGerelateerde artikelen

“Halitose hoort niet bij huisarts, maar bij tandarts thuis”

Op weinig mondproblemen rust zo’n sterk taboe als op halitose, ofwel slechte adem. Edwin Winkel is bijzonder hoogleraar aan het UMCG in de ...

‘Tandletsel hoort thuis bij de algemeen practicus’

Emeritus hoogleraar Paul Wesselink is een autoriteit op het gebied van tandletsel. Na zijn studie tandheelkunde en opleiding tot endodontoloog in Boston, ...

Parodontitis verhoogt risico op beroerte bij mensen onder de 50

KUOPIO, Finland — Beroerte is wereldwijd de tweede belangrijkste doodsoorzaak en parodontitis blijkt geassocieerd te zijn met een verhoogd risico hierop. ...

Tandarts bij Defensie: “Gewoon tandarts worden kan altijd nog”

Noud, 27 jaar, militair tandarts Verbaasd. Zo keken z’n studiegenoten toen Noud vertelde dat hij militair tandarts zou worden. “Ik wilde wat ...

Tandarts bij defensie: “Gewoon tandarts worden kan altijd nog”

Verbaasd. Zo keken z’n studiegenoten toen Noud vertelde dat hij militair tandarts zou worden. “Ik wilde wat anders. Meer spanning. Maar even ...

Tandpasta helpt niet bij verwijdering tandplaque

AMSTERDAM – Tandenpoetsen met tandpasta heeft geen extra effect op de mechanische verwijdering van tandplaque. Dit blijkt uit een meta-analyse, ...

Vertrouwelijke gegevens niet veilig bij NZa

DEN HAAG – Minister Schippers stelt een onderzoek in naar het functioneren van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De bewindsvrouw doet dit in ...

“Personeelsmanagement doet een tandarts er niet ‘even bij’”

Wie als tandarts een eigen praktijk begint, wordt automatisch ook leidinggevende. Terwijl in de opleiding Tandheelkunde amper aandacht wordt besteed aan ...

“Implantologie doe je er niet zomaar even bij”

Tandarts-implantoloog Thibaut de Jong geeft in samenwerking met Dental Best Practice en Implant Direct een praktische beginnerscursus implantologie voor ...

Patiënten niet tegelijk in wachtkamer bij spoedgevallendienst

UTRECHT - Hoe is het om op dit moment spoedgevallendienst te moeten draaien in een tandartspraktijk? Dental Tribune sprak met twee tandartsen die er ...

Opleiding

On-demand
webinar