“In samenwerking tandarts en apotheker nog veel te winnen”

De NVT organiseerde in 2013 samen met de Vereniging Medisch Tandheelkundige Interactie en de Nederlandse Vereniging voor Mondziekten, Kaak- en Aangezichtschirurgie een congrestour met hetzelfde onderwerp. Dit thema was zeer populair onder tandartsen en de vraag om een herhaling nam toe. Waarom dit onderwerp zo leeft onder tandartsen? In toenemende mate houden patiënten tot op hoge leeftijd geheel of gedeeltelijk de eigen elementen. De gemiddelde tandartspraktijk ziet zijn patiëntenpopulatie vergrijzen en met die vergrijzing neemt automatisch het medicatiegebruik toe. “Hierdoor komt elke tandarts wekelijks, zo niet dagelijks met patiënten en hun medicatie in aanraking,” aldus Manni. Voldoende aanleiding om er in een congres uitgebreid aandacht aan te besteden.

Er zijn diverse raakvlakken tussen de farmacologie en tandheelkunde. Allereerst moet de tandarts soms het tandheelkundig handelen aanpassen aan de medisch gecompromitteerde patiënt. Daarnaast zijn er pillen die tot bijwerkingen leiden die in de mond klachten geven. Ook moet een tandarts rekening houden met interacties van pillen die hij voorschrijft met reeds in gebruik zijnde medicatie.

Medicatiegebruik kan dus op verschillende manieren de tandheelkundige praktijk beïnvloeden. Het duidelijkste voorbeeld zijn pillen die van invloed zijn op het wel of niet uitvoeren van een behandeling. “Denk bijvoorbeeld aan bloedverdunners, die een operatie in de mond bemoeilijken of soms tijdelijk gestaakt moeten worden,” legt Manni uit. Maar ook het gebruik van bisfosfonaten is iets waar de tandarts rekening mee moet houden, door het risico op osteonecrose na een ingreep. Daarnaast kan de patiënt klachten in de mond hebben door gebruikte medicijnen. Zo zijn er verschillende medicijngroepen – onder andere anti-epileptica en immunosuppressiva – die woekering van het tandvlees kunnen veroorzaken. “Daarnaast kunnen medicijnen die een droge mond als bijwerking hebben voor gebitsproblemen zorgen.”

Interacties onderbelicht
Bij het voorschrijven moet een tandarts rekening houden met andere medicatie die de patiënt gebruikt, de conditie van de patiënt of met bestaande intoleranties. “In mijn eigen apotheek merk ik dat dit aspect bij tandartsen nog onderbelicht is. Zo hoort volgens de NHG-Standaard bij het voorschrijven van een NSAID in veel gevallen een maagbeschermer te worden gegeven. Dat staat wel op de huisartsrecepten die ik krijg, maar bij een tandartsrecept zie ik dat zelden.”

Het zou daarom goed zijn als ook tandartsen elektronisch gaan voorschrijven, vindt Manni. Dan krijgt een tandarts direct een melding, bijvoorbeeld: let op, de patiënt heeft een intolerantie voor dit antibioticum. Of het systeem wijst op het navragen van specifieke medicatie die een interactie kan geven. Zo zorgt ibuprofen dat de bloedverdunner acetylsalicylzuur niet goed kan werken. Daarom kan bij gebruik van acetylsalicylzuur beter voor naproxen of diclofenac gekozen worden. “Het elektronisch voorschrijven zou de medicatieveiligheid ten goede komen en voor zowel de tandarts, apotheker als patiënt tijd schelen.” Helaas zijn de elektronische voorschrijfsystemen nog niet voor tandartsen beschikbaar. “Een tijdelijk hulpmiddel is dan om met de lokale apotheker een voorkeurslijst op te stellen, zoals wij dat ook hebben gedaan met de tandartspraktijk in ons gezondheidscentrum.” Op een dergelijke lijst staat bijvoorbeeld welk antibioticum bij welke gevallen de eerste keus is, en wat het alternatief is bij een intolerantie. Maar ook risico’s op wisselwerkingen en de standaard-maagbeschermers bij een NSAID. “Sinds we die lijst gebruiken, hebben zowel de tandartsen als wij in de apotheek bijna geen omkijken meer naar de recepten.”

Meer antibiotica dan pijnstilling
Manni vindt het opvallend dat door tandartsen antibiotica het meest worden voorgeschreven. Vaker nog dan pijnstilling, volgens recente cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen (SFK). “Dat vind ik opmerkelijk, omdat men in Nederland over het algemeen zeer terughoudend is in het geven van antibiotica. Uit diezelfde cijfers bleek dat het bij kaakchirurgen precies omgekeerd is: daar wordt meer pijnstilling dan antibiotica voorgeschreven.” Manni heeft hier geen verklaring voor. Mogelijk wordt de ontsteking niet (op tijd) behandeld in de algemene praktijk en nemen zowel tandarts als zeker ook een vragende patiënt hun toevlucht tot antibiotica? Of is de kaakchirurg beter toegerust doordat hij wel elektronisch voorschrijft en de ziekenhuissystemen gebruikt? “Dat is pure speculatie, maar opvallend zijn deze cijfers wel.”

Toch denkt Manni niet dat er bij tandartsen een gebrek aan aandacht voor het medicatiegebruik van patiënten is. Bij een eerste intake wordt het medicijngebruik altijd uitgevraagd. “Belangrijk is wel dit regelmatig te blijven doen naarmate de behandelrelatie langer duurt. Maar ook de patiënt speelt hierin een rol.” Patiënten realiseren zich lang niet altijd dat zij veranderingen in hun medicatie ook bij de tandarts moeten melden. “En misschien ligt daar ook een rol voor ons als apothekers, dat wij bij de uitgifte van bepaalde middelen de patiënt vertellen dat hij zijn tandarts hiervan op de hoogte moet stellen.”

Tandartsen kunnen best meer gebruik maken van de kennis van apothekers en vice versa. “Ik heb zelden een tandarts aan de telefoon voor overleg over medicatie. Ik weet natuurlijk niet alles over de tandheelkundige behandelingen en wat daarbij van belang is, maar volgens mij kunnen we zeker van elkaars kennis profiteren. Het NVT-congres kan daar hopelijk een aanzet voor zijn.” Wat Manni tandartsen vooral wil meegeven: “Ga met je lokale apotheker in gesprek. Stel een lijst van voorkeursrecepten op en profiteer van elkaars kennis. Want in de samenwerking tussen apotheker en tandarts is nog veel te winnen.”

Javotte Manni is apotheker in Delft en spreekt op het NVT-congres ‘Patiënten en hun Pillen 2’ over de raakvlakken tussen farmacie en tandheelkunde. Het congres vindt op 9 juni plaats vanaf 16.00 uur in Cinemec, Utrecht. Inschrijven is mogelijk via www.nvt.nu.