“Ook kauwen is een vorm van bewegen”

Hoewel ouderen tegenwoordig steeds langer thuis moeten blijven wonen, is er onvoldoende aandacht voor een goede mondgezondheid bij deze kwetsbare groep. Goed kauwen kan er volgens Erik Scherder waarschijnlijk aan bijdragen dat mensen langer hun zelfstandigheid kunnen behouden.

Vanwaar de aandacht voor de kauwfunctie? Kauwgom kauwen verbetert mogelijk het geheugen; resultaten van steeds meer onderzoeken wijzen in die richting. Daarnaast blijkt uit cross-sectioneel onderzoek dat bij ouderen met een gebitsprothese, die daardoor vaak slechter kauwen, de frontale lob minder goed functioneert. “In de frontale lob bevinden zich de executieve functies – de hogere controlefuncties, zoals de impulscontrole en planning – die iemands mate van zelfstandigheid bepalen.”

Het is nog niet geheel duidelijk welke kant de relatie tussen kauwen en de executieve functies op gaat: wordt door slecht kauwen de frontale lobfunctie slechter, of gaat het kauwgedrag van mensen achteruit doordat de frontale lob minder goed werkt? “Het is interessant dat de relatie überhaupt bestaat,” aldus Scherder.

De hoogleraar constateert dat ouderen in verpleeghuizen – die vaak cognitief kwetsbaar zijn – regelmatig zacht voedsel te eten krijgen, ondanks dat ze nog goed kunnen kauwen. “Dat is zonde, want uit onderzoek blijkt dat als je kauwt, de doorbloeding van bepaalde delen van het brein verbetert en je hartfrequentie omhooggaat. Eigenlijk ben je een beetje aan het lopen,” aldus Scherder. “Als iemand niet goed eet en niet beweegt, gaat hij zienderogen achteruit. Daar is veel te weinig aandacht voor.”

In verpleeghuizen zou men andere voeding moeten aanbieden en meer aandacht aan mondgezondheid moeten besteden, stelt Scherder. “Sommige ouderen in verpleeghuizen hebben hun prothese maanden achtereen onafgebroken in. Ik heb daar schokkende foto’s van gezien.”

Waar Scherder zich zo mogelijk nog meer zorgen over maakt, is de mondgezondheid van ouderen die nog zelfstandig wonen. “Kinderen zijn vaak blij dat pa of ma eindelijk zit en als die niet klaagt over mondproblemen, schiet een bezoekje aan de tandarts er vaak bij in. Ondertussen rot de zaak weg,” aldus de hoogleraar. Scherder merkt dat er onder mondzorgprofessionals weinig interesse is voor de mondzorg aan ouderen. Hij meent dat het goed zou zijn als zij vaker bij kwetsbare patiënten thuis langsgaan, bijvoorbeeld met mobiele tandartsunits.

Op de vraag of hij enkele tips kan geven over hoe in de praktijk om te gaan met dementerende patiënten, antwoordt Scherder allereerst dat hij vermoedt dat de meeste mondzorgprofessionals nooit patiënten met dementie in de praktijk krijgen. “Die mensen komen niet meer, dat is juist het trieste.” Komen ze wel, dan heeft hij een tweetal tips. Ten eerste zijn er een aantal praktische handgrepen die je kunt aanleren om de mond rustig te openen, zonder dat een patiënt op je vinger gaat kauwen. Ten tweede kan de pijnbeleving bij mensen met dementie zijn toe- of afgenomen. Het is daarom belangrijk alvast pijnstilling toe te dienen voordat de behandeling aanvangt.

Tijdens zijn lezing zal Scherder laten zien wat er in het brein gebeurt als iemand kauwt. “Uiteraard komt het belang van activiteit voor de fysieke en de psychische conditie van oudere mensen aan bod. Dat is de hoofdgedachte van mijn verhaal,” besluit Scherder.
 

Erik Scherder verzorgt de lezing ‘Dementie en mondgezondheid’.