PreventiePrijs 2024: de drie genomineerden

Nominatie A: Wees gek op je bek!

Christine Van Meir, Tandartspraktijk in Brecht, België.

Kinderen in het buitengewoon onderwijs (speciaal onderwijs in Nederland, red.) komen dikwijls uit zeer kwetsbare gezinnen waar geen of weinig aandacht wordt gegeven aan dagelijks tandenpoetsen. Dit project zorgt ervoor dat kinderen spelenderwijs leren over mondgezondheid en het geleerde beter onthouden.

Het project houdt in dat kinderen in het buitengewoon onderwijs dagelijks op school elektrisch gaan poetsen samen met mascotte Tuubje en een poetslied. Leerkrachten begeleiden bij het poetsen, omarmen het kind tijdens het poetsen en poetsen na.

Autistische kinderen

We hebben een school buitengewoon basisonderwijs in Brecht bereid gevonden om deze methode uit te proberen. Ik heb samen met een parondontoloog 75 kinderen gescreend, waaruit bleek dat ze een reductie van plaque hadden na drie maanden dagelijks poetsen.  Er zaten onder andere autistische kinderen bij die niet goed konden communiceren en het dus niet aangaven wanneer ze pijn hadden. Bij veel kinderen werden de tanden nooit gepoetst en was er sprake van afgebroken tanden en cariës.

De tandenborstels werden geschonken door Rotaryclub Westmalle Kempen. Dankzij extra budget van de club konden we een mondgezondheidskoffer ontwikkelen in samenwerking met de leerkrachten van de school. De leerkrachten schreven het verhaal over ‘Tuubjes verjaardagsfeest’. In de koffer zitten onder andere vertelplaten, gebitsmodellen, tandenborstels, een geplastificeerde tekening van tanden en kleine Tuubjes poppen.

Ouders bewust

Het vraagt een inspanning van de school, maar als we naar de resultaten kijken is dit alleen maar aan te moedigen. De school communiceerde goed met de ouders met als bijkomend resultaat dat de ouders massaal voor hun kinderen afspraken maakten bij de tandarts. Ouders werden zich bewust van cariës en mondgezondheid van hun kinderen, waardoor ze ook bij hun andere kinderen belang hechten aan dagelijks poetsen.

Ook bij de kinderen met autisme of andere beperkingen kwam het tandenpoetsen in de dagelijkse routine. Als het aan het eind van de dag nog niet gebeurd is, is er altijd wel eentje die zegt: “Juf, we moeten nog wel poetsen vandaag.” Eén kind van 12 jaar was zelfs zijn zakgeld aan het sparen om een eigen elektrische tandenborstel voor thuis aan te schaffen.

Inmiddels is er nog een school voor buitengewoon onderwijs begonnen met poetsen. Ook zijn we Rotaryclubs in Nederland aan het benaderen, zodat ons project ook in Nederland voet aan de grond krijgt. Eventueel kan de mondgezondheidskoffer ook ingezet worden op gewone basisscholen. De visuele activiteiten en spelletjes bieden een leuke afwisseling, waar ook een boodschap achter zit.

Nominatie B: Dental Coach

Lodewijk Gründemann en Melle Vroom, Parodontologie Praktijk Friesland, Goutum

Wij hebben in onze praktijk voor parodontologie een innovatief gedragsinterventieprogramma ontwikkeld genaamd Dental Coach, dat geschikt is voor de leeftijdsgroep van 8 tot 80 jaar. We weten inmiddels dat de meeste tandheelkundige aandoeningen, zoals cariës en gingivitis, een gevolg zijn van ongezond (mondzorg)gedrag. Met name beperkte reiniging en hoge frequentie van suikerinname zijn funest. Als we het gedrag van de patiënt positief kunnen beïnvloeden, kunnen we veel tandheelkundige problemen en behandelingen voorkomen.

De manier waarop we de patiënt tot nu toe aanzetten tot gedragsverandering is min of meer dezelfde als vijftig jaar geleden. Terwijl de wereld drastisch is veranderd door de opkomst van de computer, internet en de smartphone. Daardoor biedt e-health nieuwe mogelijkheden om het gedrag van de patiënt te beïnvloeden.

Foto: Lodewijk Gründemann en Melle Vroom

Gegevensuitwisseling met app

We kwamen op het idee van Dental Coach, doordat we eerder een app ontwikkelden met ragerinstructies. We bedachten dat we ook gedragsbeïnvloeding in een app konden bouwen. Dental Coach bestaat uit een computerprogramma voor de zorgverlener en een app voor de patiënt, die met elkaar in verbinding staan. Dat staat gegevensuitwisseling toe. Wanneer een patiënt overgaat naar een andere collega of zorgverlener is in één oogopslag duidelijk met wat voor soort patiënt men te maken heeft, wat er is geadviseerd, welke hulpmiddelen die heeft gebruikt en wat het resultaat van de behandelingen tot nu toe is geweest.

Ook bevat het programma veel nieuwe technieken om het gedrag te beïnvloeden. Zo zijn er mogelijkheden voor een gepersonaliseerde poetstimer, automatische voedingsanamnese, bewegingsanamnese, motivatieberichten en instructiefilmpjes. Het softwareprogramma maakt daardoor gedragsbeïnvloeding systematisch, overzichtelijker, makkelijker, sneller en effectiever. Dental Coach geeft gedragsbeïnvloeding een gezicht en geeft het de plaats die het verdient. Patiëntmotivatie is hiermee niet meer afhankelijk van toeval en persoonlijke interesse.

Prettige gedragsbeïnvloeding

Een pilotstudie van de Hogeschool Utrecht laat een significante verbetering zien bij het gebruik van Dental Coach wat plaque en bloeding betreft op korte termijn. Bij de groep die gebruik maakte van de app daalde de bloedingswaarde met 32%, in tegenstelling tot een daling van 4% in de controlegroep. De hoeveelheid plaque daalde met 39% in de groep die mondgezondheidsadvies kreeg via Dental Coach, in tegenstelling tot een daling van 3% in de controlegroep.

Patiënten bleken het prettig te vinden om hun gedrag te laten beïnvloeden door Dental Coach. Een studie van de Universiteit Nijmegen illustreert dat tandheelkundige professionals en studenten beperkt op de hoogte zijn van e-health mogelijkheden en pas na een kennismaking met Dental Coach veel toepassingsmogelijkheden zien voor e-health in de tandheelkunde.

Het programma is ook zeer goed toepasbaar bij de ‘Gewoon Gaaf’-methode, maakt individuele passende zorg mogelijk en past uitstekend bij een abonnement systeem. Het programma is klaar voor implementatie in het tandheelkundig onderwijs zodat zorgverleners kunnen leren om gedragsverandering bij patiënten te bewerkstelligen door e-health. Onze praktijk maakt al zeven jaar gebruik van Dental Coach. Al onze 1800 patiënten werken er mee. Om meer collega’s in Nederland te attenderen op de mogelijkheden van Dental Coach/e-health dingen wij graag mee naar het PreventiePrijs 2024.

Nominatie C: Geef wereldwijd een glimlach door

Lisette van der Harst en Saskia den Hartog, Smiles World, Vianen

Hoe kunnen we de mondzorg voor de jeugd verbeteren? Dat vroegen wij ons in het voorjaar van 2020 af. In deze roerige tijd van de coronapandemie kregen wij het idee om mondzorgpraktijken te koppelen aan een Voedselbank in de buurt. Zo ontstond het project Adopteer een Glimlach. Dit hield in dat de mondzorgverleners elk kwartaal zorgden voor een tandenpoetspakket voor alle kinderen van 0 tot 18 jaar die gebruik maken van de Voedselbank. Dit project hebben we na twee jaar overgedragen aan het Ivoren Kruis.

Een glimlach voor Curaçao

Daarmee begon ons nieuwe preventie-idee. We kwamen in contact met de Curaçaose mondhygiënist Denice Bezemer, die ons vroeg of we wilden helpen om ‘Adopteer een glimlach’ naar de Antillen te brengen. Op Curaçao wordt de mondzorg voor de jeugd én studenten vanuit de basisverzekering vergoed. Maar jongeren met een lage sociaal economische status (SES) gaan alleen met pijn naar de mondzorgpraktijk. Het project werd uitgebreid met preventie en gebitscontroles op een makkelijk bereikbare locatie. In maart 2022 draaiden we de eerste pilot in een gehuurd deel van een winkelcentrum. De coördinatie was in handen van de Curaçaose Vereniging Mondhygiënisten (CVM). Wat waren we trots toen het project een dag later in de Curaçaose kranten stond.

Positieve mondgezondheid

Na een evaluatie is er besloten om dit project twee keer per jaar op verschillende locaties op Curaçao te organiseren. Zo kunnen per keer ongeveer 500 kinderen gecontroleerd worden en vissen we tijdens deze grootschalige screening de kinderen met een slechte mondgezondheid eruit. Het kind krijgt bij gebitsproblemen zoals cariës een directe verwijzing naar een tandartspraktijk mee. Daarnaast is er gezond eten, muziek en iemand die de vrolijke gezichtjes schminkt. Het is echt een buurtfeestje.

Een groep van 85 vrijwilligers (zelfs bankmedewerkers en de marine) is actief om de mondzorg van de jeugd op Curaçao te verbeteren. Hoe mooi is dat? Kinderen worden er heel blij van en noemen ons ‘tante’. “Tante, wil je in mijn mond kijken?” horen we dan. Door met lokale mondzorgverleners en vrijwilligers te werken wordt het project door de bevolking gedragen. Zo kan er een duurzame, verbindende en kostenbesparende samenwerking ontstaan. Wij geven alleen de glimlach door.

Het project wordt steeds professioneler met zelfs een haal- en brengservice naar de locatie. De CVM verzamelt op dit moment alle gegevens over de mondgezondheid van kinderen op het eiland, waar uiteindelijk wetenschappelijk onderzoek uit voortkomt.

Een gezonde glimlach voor ieder kind

Begin april gaan wij voor de vijfde keer naar Curaçao voor dit project. Dan organiseren wij ook een netwerkavond voor de mondzorgverleners. Misschien gaan we dan ook Gewoon Gaaf introduceren. Wat werkt in Nederland en op Curaçao werkt misschien ook op andere plekken in de wereld? Op de andere Antilliaanse eilanden Aruba en Bonaire? Of wellicht ook in Suriname of Zuid-Afrika? En de gebitscontrole kunnen we op termijn ook uitbreiden met bijvoorbeeld een oogcontrole. Ideeën genoeg.

Met dit preventie-initiatief kun je als Nederlandse mondhygiënist iets voor een ander betekenen. We willen collega’s inspireren om ook wereldwijd een glimlach door te geven!

Aanmelden voor het jaarcongres van het Ivoren Kruis 2024 '10 jaar Gewoon Gaaf' kan via de link of via onderstaande QR-code.