Congres ‘Een nieuwe kijk op cariëspreventie’

De ruim 270 aanwezigen keken reikhalzend uit naar de presentatie van het nieuwe ‘Advies Cariëspreventie’. Immers, dit advies bepaalt voor een belangrijk deel de voorlichting die zij de komende jaren op het gebied van preventie en gebitsverzorging zullen geven. Het was echter Van Loveren die de show stal met de presentatie van zijn onderzoek naar de werking van xylitol voor gebruik bij ouderen in verpleegtehuizen.

De aftrap van de wetenschappelijke voordrachten werd verricht door Monique van der Veen en Catherine Volgenant (ACTA) met hun presentatie over de mogelijkheden van Quantitative Light-induced Fluorescence (QLF)-technieken bij het aantonen van cariës en plaque. Van der Veen heeft een achtergrond in de technische natuurkunde en werkt sinds tien jaar aan de toepassing van QLF in de ‘plakcamera’ van Inspektor Research Systems. Deze camera wint in het buitenland steeds meer terrein in de reguliere mondzorg. De voornaamste voordelen van de techniek – het tonen van pathologie aan patiënten en het eenvoudig registreren van langetermijnontwikkelingen – zijn evident. Echter, de onderzoekers konden nog geen uitsluitsel geven over het tijdstip en de manier waarop de plakcamera in de Nederlandse mondzorg zijn intrede zal doen. Hierdoor blijft de plakcamera vooralsnog toekomstmuziek.

De presentatie van ACTA-onderzoekster Denise Duijster over haar onderzoeksproject ‘Preventie van cariës bij kinderen at risk’ viel op door de grote hoeveelheid informatie. Duijster probeert de ‘determinanten van cariës bij kinderen’ in kaart te brengen. Dit prijzenswaardige streven kent één belangrijk nadeel: het zijn er nogal veel. Zo spelen onder meer de sociaaleconomische achtergrond van het kind, het opleidings- en werkniveau van de ouders en de mate waarin culturele tradities weerslag hebben op het voedingspatroon en poetsgedrag een rol. Het uitgangspunt van Duijster is dat het huidige onderzoek naar kwetsbare kinderen in de mondzorg te veel is gericht op het individu en voorbij gaat aan de sociale context. Met haar onderzoek probeert zij gerichtere preventiemethoden voor deze kinderen te ontwikkelen, die beter aansluiten bij de oorzaken van het probleem.

Cor van Loveren, de promotiebegeleider van Duijster, presenteerde prikkelende ideeën over de noodzaak en mogelijkheden in de preventie bij de mondzorg bij ouderen. Van Loveren ziet het meeste heil in een combinatie van maatregelen. “Het begint met een betere voorlichting aan de verzorgenden over het belang van preventie bij ouderen. Ook de toevoeging van een fluoridetablet aan de medicatie en het aanbevelen van tandpasta met hoge(re) concentraties fluoride of kauwgom met xylitol behoren tot de mogelijkheden.”

Maar preventie kan natuurlijk ook beginnen met het voorkomen dat de schade überhaupt ontstaat. “Ik vind het werken met een dieet dat suikervervangende stoffen zoals xylitol bevat de meest interessante optie. De onderzoeksresultaten van deze methode zijn veelbelovend en het blijkt nog steeds mogelijk om een zeer gevarieerd dieet samen te stellen,” zegt Van Loveren. “Daarnaast heeft xylitol positieve effecten op bijvoorbeeld oorontstekingen en hart- en vaatziekten, is het laagenergetisch, zorgt het voor een verminderde vetopslag en draagt het bij aan een betere opname van calcium door het lichaam,” somde Van Loveren op. Kort na zijn presentatie had Dental Tribune een gesprek met de heer Van Loveren, waarin hij nader inging op de strekking van zijn voordracht (zie kader).
 

Het nieuwe ‘Advies Cariëspreventie’ is in wezen een completere versie van het Fluoridebasisadvies en werd geïntroduceerd en toegelicht door Marie-Charlotte Huysmans, hoogleraar aan het UMC St. Radboud. Het bestaat uit een basisadvies en een aanvullend advies. Het ‘Basisadvies’ geldt voor iedereen, terwijl het ‘Aanvullend Advies’ is bedoeld voor mensen met cariësactiviteit. Het basisadvies is samengesteld uit de onderdelen mondhygiëne, fluoride en voeding. Bij elk van de basisadviezen hoort een aanvullend advies.
Het Advies is het resultaat van een brede consensus in de Nederlandse mondzorg. De inhoud kent daarom weinig verassingen of scherpe randjes. Toch geeft de brede insteek van het nieuwe advies genoeg stof tot nadenken. Zo besteedt het advies geen aandacht aan cultuurverschillen en kan het maximaal toegestane eetmomenten (zeven) daardoor voor het ene kind nauwelijks haalbaar zijn, terwijl een ander kind slechts vijf eetmomenten per dag heeft.
 

Een vreemde eend in de bijt in Nijmegen was Rik Bes, oprichter van de stichting Centre for Motivation and Change en trainer in gedragsbeïnvloeding. Bes heeft een achtergrond in de verslavingszorg en jeugdhulpverlening. Als specialist in motivational interviewing bracht Bes goed over welke veelgemaakte fouten in de relaties en conversaties tussen artsen en patiënten eenvoudig zijn te voorkomen. Zijn humorvolle presentatie kon echter niet maskeren dat voor het beïnvloeden van het gedrag van zeer moeilijk behandelbare patiënten meer nodig is dan een lezing van twintig minuten. Overigens was Bes de eerste om dit toe te geven.

De kracht van Bes’ methoden schuilt in het blootleggen van verkeerde aangeleerde automatismen van artsen die vaak uit goede bedoelingen zijn ontstaan. Professionals besteden meer aandacht aan de nadelen van het huidige (slechte) gedrag en de voordelen van het nieuwe (goede) gedrag, en hebben door hun soms confronterende stijl niet in de gaten dat patiënten zelf de focus precies andersom leggen. Het ambivalente gevoel ten opzichte van het advies van de arts dat hierdoor bij patiënten kan ontstaan, bemoeilijkt gedragsverandering, betoogde Bes. Veel aanwezigen leken de door Bes veel voorkomende fouten te herkennen. Zijn levendige presentatie vormde daarmee een nuttige en luchtige afsluiting van een goed verzorgd en inhoudelijk sterk congres.

Na afloop van de algemene ledenvergadering vertelde voorzitter Teun Rietmeijer namens het Ivoren Kruis dat de vereniging de toekomst zonnig tegemoet ziet. “Het gaat goed met de preventie in de mondzorg. Ons programma ‘Hou je mond gezond!’ is een groot succes. We hebben een aantal nieuwe partners gevonden: in 2012 gaan we bijvoorbeeld samenwerken met Dental Union. Daarnaast wordt de extra aandacht voor eerstelijnszorg van het huidige kabinet door de vereniging aangemoedigd, vooral omdat de sociaaleconomisch zwakkere groepen waarvoor het Ivoren Kruis zich inspant, het meest van deze vorm van zorg gebruikmaken.” Ten aanzien van de vrije tarieven legt de vereniging haar kaarten nog niet op tafel. Zowel de risico’s als de kansen van het experiment zijn in kaart gebracht. Een uitgesproken standpunt blijft – in ieder geval tot de rook van de implementatie van het experiment is opgetrokken – waarschijnlijk uit.