Johnny Joker-preventieprogramma: “Leuk, tastbaar en makkelijk mee te werken”

Wanneer je Tandartspraktijk Haulerwijk in het Friese Haulerwijk binnenloopt, is Johnny de aap direct zichtbaar in de wachtkamer. Het is een van de ongeveer honderd praktijken die Johnny Joker inzetten. Een kindje vermaakt zich bij het scherm van ‘Johnny’s poetssalon.’ Haar Johnny Joker-map ligt klaar voor een afspraak met de preventieassistent.

Als het 4-jarige meisje bij preventieassistent Aafke Hamstra in de stoel ligt, maakt ze stapje voor stapje kennis met de apparatuur. “Nu ga ik toververf op je tandjes smeren,” kondigt Hamstra aan. Met de ‘verf’, de plakverklikker, kan ze zien hoeveel plak er zit. Ondertussen stelt de preventieassistent aan de moeder vragen over de poets- en eetgewoontes thuis.

Het materiaal van Johnny Joker is een uitgebreide uitwerking van de Gewoon Gaaf-methode en biedt mondhygiënisten en preventieassistenten handvatten om preventie uit te voeren in de praktijk. Het richt zich op kinderen vanaf de geboorte tot 12 jaar. Elke leeftijdscategorie valt samen met een nieuw level binnen het programma en bij elk level horen instructiekaarten, die passen bij de leeftijd. Instructiekaarten bevatten een bepaald onderwerp om te bespreken, zoals tandplak of eet- en drinkmomenten. Zo zit er een duidelijke opbouw in de onderwerpen om met ouder en kind te bespreken.

Op wetenschap gebaseerd

Tandarts Saskia Dijkstra van Tandartspraktijk Haulerwijk is anderhalf jaar geleden gestart met Johnny Joker en werkt verder met Gewoon Gaaf in haar praktijk. “Je ziet zoveel kinderen met cariës, dus preventie bij kinderen is hard nodig. Gewoon Gaaf geeft veel ruimte voor invulling en eigen implementatie. Voor uitvoerende preventieassistenten was het soms lastig om te weten wat ze moesten doen in dit programma. Johnny Joker is leuk voor kinderen, tastbaar en makkelijk om mee te werken.”

Mondhygiënist Marit Verschuuren is Ivoren Kruis Gewoon Gaaf-docent en ondersteunt met haar bedrijf De Cariësvrije Generatie praktijken bij de implementatie van het Johnny Joker-programma. Ze vertelt dat de preventie gedurende de kindertijd continu doorgaat, dankzij het programma. “Vergelijk het met een bezoek aan het consultatiebureau met je kind. Een afspraak bij de preventieassistent is geen straf omdat je niet goed poetst, maar hoort erbij. Zo kun je kinderen op de juiste momenten brokjes informatie geven, zodat ze opgroeien tot gezonde volwassenen.”

Ze vertelt dat het programma is gebaseerd op de principes van Gewoon Gaaf en NOCTP. “In de nieuwe richtlijn Mondzorg voor Jeugdigen uit 2020 speelt preventie een belangrijke rol. Hierin worden Gewoon Gaaf en NOCTP genoemd als dé manier van behandelen. Johnny Joker maakt gebruik van dezelfde wetenschappelijke principes als Gewoon Gaaf, maar de vorm is anders, want Johnny Joker maakt het praktisch en leuker.”

Beloning met cadeautjes

Het programma is leuk voor kinderen dankzij een beloningssysteem. Terwijl Hamstra de punten invult op het scoreformulier van het patiëntje, is het meisje al blij aan het joelen: “De vorige keer had ik 9 punten en nu 10!” Ze heeft een cadeautje verdiend, vult haar map met het cadeautje en scorekaart en vertrekt trots uit de behandelkamer. “Je focust op wat goed gaat en werkt met zinvolle beloningen. Daar gaan kinderen hard op!” vertelt Verschuuren.

Naast dat het programma voor kinderen leuk is, moet het ook voor ouders aantrekkelijk blijven om mee te doen. “Eigenlijk krijgen de ouders punten en worden zich direct bewust van een eventuele vieze mond,” vertelt mondhygiënist Eveline Mandemaker van Tandartspraktijk Haulerwijk. De instructies geeft ze dan ook vaak aan de ouders, aangezien kinderen daar soms te jong voor zijn.

Hamstra geeft aan dat het fijn is om alvast een band op te bouwen met kinderen. “Doordat ik kinderen vanaf jonge leeftijd laat kennismaken met de apparatuur en de tandartsstoel, neem je bij voorbaat al angst weg. Dat is een mooi bijeffect van Johnny Joker,” vertelt de preventieassistent.

"Kinderen gaan hard op leuke beloningen"

Veel materiaal ordenen

Verschuuren begeleidt praktijken om het Johnny Joker-programma te implementeren door het team te trainen, materialen goed klaar te leggen en te zorgen voor opvolging. “Samen doen we vaak een eerste Johnny Joker-behandeling en daarna doet de praktijk het zelf. Het is essentieel om de materialen goed klaar te leggen. Zodra je als behandelaar je kamer uit moet om spullen te pakken, is het al te moeilijk om de nieuwe manier toe te passen.”

Trots vertelt Verschuuren dat veel praktijken op hun eigen manier met Johnny Joker werken. “Sommige werken met het hele pakket, sommige met een deel. Als je het materiaal voor het eerst ziet, duizelt het,” zegt ze. “Je kunt het vergelijken met de regels van een nieuw bordspel. Dat lijkt overweldigend, maar als je het gaat spelen, valt het vaak mee.”

Dijkstra beaamt dat het in het begin een uitdaging is om alle benodigdheden voor Johnny Joker te ordenen. “We hebben nu alles goed georganiseerd, waardoor het voor het hele team makkelijk werkbaar is,” vertelt Dijkstra. De bakken met instructie- en spaarkaarten staan klaar op volgorde van de verschillende levels. Mondhygiënist Mandemaker vult aan dat goede voorbereiding cruciaal is voor een Johnny Joker-afspraak. “Je moet een spaarkaart, puntenkaart en informatiekaart meenemen naar de behandelkamer. Daar moet je aan denken.”

"Het programma is makkelijk werkbaar voor het hele team"

Ouders laten kiezen

Als praktijk kies je of je alle kinderen of een deel ervan aan het programma laat meedoen. “Wij kiezen ervoor om ouders uitleg te geven over Johnny Joker en ze zelf de keuze te laten maken om met hun kind mee te doen,” zegt Dijkstra. “Zo’n afspraak kost immers meer tijd en we willen het voor ouders aantrekkelijk houden.”

Vaak haken juist de ouders af waarvan de kinderen een slechte mondgezondheid hebben. Dijkstra: “De groep die het het hardst nodig heeft is vaak moeilijk te bereiken. Het is onduidelijk waarom sommigen niet mee willen doen. Misschien heeft het te maken met de moeite en tijd die ze in een extra afspraak moeten steken of onderschatten ze hun eigen invloed op het probleem. Dan vinden ze dat een gaatje je gewoon overkomt.”

Wat te doen met kinderen boven de 12 jaar? Daarvoor is dit programma te kinderachtig. “Zodra kinderen in de brugklas zitten stoppen we. Wij zouden graag een uitbreiding hebben naar kinderen boven de 12, in de vorm van level 4,” vertelt Mandemaker. “Juist die tienerleeftijd is heel belangrijk, maar dan gaan we verder met Gewoon Gaaf en moet ik meer dingen zelf verzinnen.”

Marnix Hoppener, arts gepromoveerd op hart- en vaatziekten, ontwikkelde het Johnny Joker-programma en vertelt dat hij het belangrijk vindt om eerst de preventie bij jongere kinderen goed op orde te krijgen. “Hoe eerder je investeert in preventieprogramma’s, hoe groter het rendement. Als je in de eerste twaalf jaar het gedrag goed aangeleerd hebt, heb je in de pubertijd minder werk. Het neemt niet weg dat ik wel materialen voor pubers voor me zie, maar dat is wellicht iets voor de toekomst.”

Jonge tandartsen geïnteresseerd

Dijkstra zou het programma aanraden aan andere praktijken. “Het helpt jezelf als behandelaar, het maakt het voor de kinderen leuker en je kunt ze hopelijk lang vasthouden in het programma,” vertelt ze. “Het is de investering meer dan waard, want het is mooi materiaal. Bovendien past preventie bij deze tijd en moet je als tandarts meegaan met de tijd.”

Het meest uitgebreide pakket heeft een prijs van 25 euro voor een kind voor de duur van tien jaar. “Dat is een overzichtelijke investering van 2,50 euro per kind per jaar,” zegt Hoppener. “Naast het gebit hebben ook organen zoals het hart baat bij een gezonde leefstijl. Het valt me op dat vooral jonge, startende tandartsen geïnteresseerd zijn, dus dat geeft hoop. De oudere generatie is opgeleid met meer boren en minder focus op preventie.”

Cariës is een ziekte waarvoor je de omstandigheden in de mond moet veranderen, legt Verschuuren uit. “Als je de boor erin zet, is het element voor altijd verzwakt. Om de omstandigheden in de mond gezonder te maken, richt het programma zich ook op voeding. Dat biedt bovendien voordelen voor de algehele gezondheid.”

Het effect van het programma op de cariës van kinderen is nog niet wetenschappelijk aangetoond. Hoppener: “We zijn in gesprek met onder andere de NZa om hier onderzoek naar te doen. We zouden een groep praktijken mét het programma willen vergelijken met een controlegroep zonder Johnny Joker. Als het programma onvoldoende succesvol blijkt, moeten we de stekker eruit durven trekken. Bij succes kunnen we het programma verder aanjagen en uitbreiden naar andere disciplines. Het programma zou ook mooie inspiratie kunnen zijn voor landen om ons heen. Vanuit België en Engeland is er al interesse getoond.”

Labels: