“Patiënten dringen aan op metaalvrije implantologie”

Waar komt de interesse voor keramische implantaten vandaan?
Het gebruik van dentale implantaten om elementen te vervangen is in de laatste vijftien jaar snel toegenomen. Gepaard aan deze toename is ook het aantal fabrikanten gegroeid. Ook hebben we de introductie van verschillende soorten legeringen van titanium gezien.

Nu zien we dat, net als bij elk farmaceutisch of medisch product, de toegenomen vraag en veranderingen in productiemethodes problemen en uitdagingen met zich meebrengen. Hoewel er eerst slechts anekdotische rapportages waren over intolerantie voor titanium en titaniumlegeringen, zien we nu dat dit in toenemende mate wordt gerapporteerd en onderzocht in de tandheelkundige literatuur. Gebaseerd op de huidige beschikbare wetenschappelijke kennis kan deze intolerantie voor implantaatlegeringen grotendeels worden toegeschreven aan het vrijkomen van metaalionen in het geïmplanteerde bot en omringende weefsel. Dit wordt veroorzaakt door de afbraak en corrosie van de metalen legeringen wanneer zij in aanraking komen met lichaamsvloeistoffen en het orale milieu. Deze feiten zijn bijvoorbeeld in de orthopedie al bewezen.

Eind jaren zestig van de vorige eeuw begonnen pioniers van de keramische implantologie – in het bijzonder prof. dr. Sami Sandhaus – de zoektocht naar metaalvrije implanteerbare keramische materialen. De meeste van de materialen die toen gevonden werden, bleken ongeschikt: hun monokristallijne structuur was niet bestand tegen het orale milieu. Daarna kwamen de polykristallijne keramieken en rond het jaar 2000 werd het biokeramiek Yttria-gestabiliseerd zirkonia het ‘favoriete’ materiaal voor intraossale dentale implantaten.

Hoe bent u bij het onderzoek naar keramische implantaten betrokken geraakt?
Dat heeft eigenlijk in twee zaken zijn oorsprong. Ten eerste op persoonlijk vlak, toen werd vastgesteld dat de metalen vullingen en het implantaat dat ik zelf had, de veroorzakers waren van een aantal van mijn gezondheidsproblemen. Ten tweede op professioneel vlak, toen ik bij een aantal patiënten bij wie ik een metalen implantaat had geplaatst, na beschouwing van hun medische en tandheelkundige voorgeschiedenis, constateerde dat die metalen implantaten op zijn minst deels verantwoordelijk waren voor de gezondheidsproblemen van deze patiënten.

Na deze ‘ontdekkingen’ ging ik actief op zoek naar alternatieven en de wetenschappelijke literatuur doorspitten, waarbij ik case reports uit zowel de tandheelkunde als de orthopedie bestudeerde. Het werd mij duidelijk dat biokeramische materialen zich de laatste twintig jaar hadden bewezen in zowel de geneeskunde als de tandheelkunde als meest bio-inerte implanteerbare materialen die beschikbaar zijn. In 2011 heb ik daarom met twee collega’s besloten de IAOCI op te richten.

Wat is het doel van de IAOCI?
Wereldwijd bestaan verenigingen en academies rondom allerhande beroepen, markten en industrieën. Het doel dat al dit soort groepen gemeenschappelijk hebben, is het organiseren en creëren van een ondersteunende omgeving voor alle mensen die zich inzetten in het specifieke vakgebied. De IAOCI is met precies datzelfde doel opgericht. Niet alleen om de metaalvrije implantologie te organiseren, maar ook om de beroepsgroep als geheel te voorzien van kwalitatieve en hoogstaande educatie over biokeramische implantologie. Daarnaast is de IAOCI een bron voor patiënten die op zoek zijn naar behandelaars die ervaring hebben met biokeramische implantaten.

Wat zijn volgens u de gevaren van metalen implantaten?
Metalen implantaten en vooral titaniumimplantaten zijn zeer succesvol geweest. Hun gebruik is exponentieel gegroeid en daarmee is ook het aantal fabrikanten toegenomen, evenals het aantal productiemethoden. Als gevolg daarvan worden steeds meer legeringmetalen gemengd met titanium bij het vervaardigen van de implantaten. Het probleem begint zodra het metalen implantaat – of het nu een hooglegering is of niet – geplaatst is: dan komt het direct onder invloed van functionele stress, galvanisatie, lichaamsvocht en het heftige orale milieu. De combinatie van mechanische, chemische en elektrische ‘druk’ op het implantaat veroorzaakt scheuren en deuken in het metaal, evenals breuken in de oxidelaag, waardoor het implantaat gaat corroderen. Deze corrosie, wat in feite een oxidatieproces is, leidt tot het vrijkomen van metaalionen die zich in de omliggende weefsels en verder in het lichaam verspreiden. Uit studies is inmiddels gebleken dat die metaalionen kunnen worden aangetroffen in het omliggende bot, de lymfeklieren, milt en lever, en dat ze in sommige gevallen zelfs de bloed-hersenbarrière kunnen passeren.

Welke alternatieven voor metalen dentale implantaten zijn er op dit moment op de markt?
Vandaag de dag is het best onderzochte en bewezen alternatief zirkoniumdioxide, ook bekend als zirkonia. Dit materiaal heeft zichzelf ook bewezen in de orthopedie. Zirkonia is de kristalfase van zirkonium en is dus geen metaal. Er zijn verschillende productiemethoden voor zirkonia voor dentale implantaten, die een variëteit aan polykristallijne biokeramiek opleveren, zoals zirkonia-versterkt aluminium, isostatisch geperst zirkonia en Yttria-gestabiliseerd zirkonia. De gemeenschappelijke en belangrijkste eigenschappen van deze materialen zijn de inertheid in het bot en orale milieu, structuurstabiliteit, afwezigheid van elektrische activiteit, extreem lage plaqueretentie en superieure esthetiek.

Zijn de behandelresultaten van metaalvrije implantaten vergelijkbaar met die van titaniumimplantaten?
In de vroege dagen van deze materialen waren er vele uitdagingen. Het keramiek had een monokristallijne structuur met een hooggepolijst en bijna glazen oppervlak, waardoor de implantaten zeer kwetsbaar waren en er bijzonder weinig aanhechting van botvormende cellen was. De productiemethoden, ontwerpen, oppervlakteaanpassingen en implanteertechnieken voor zirkonia zijn sindsdien sterk ontwikkeld, tot een punt waarop botintegratie verzekerd is en vergelijkbare resultaten worden behaald.

Zijn keramische alternatieven de toekomst voor dentale implantaten?
Elke marktvoorspelling voor de implantologie voorspelt goed nieuws voor de toekomst. Implantaten zijn en zullen in de toekomst breed geaccepteerd zijn door zowel patiënten als professionals. Beide groepen zijn het erover eens dat dit een state-of-the-art behandeling is. Tegenwoordig is het publiek echter veel meer op de hoogte van gezondheidszaken en behandelingen. We bevinden ons eigenlijk in een vergelijkbare situatie als met de Invisalign-beugels een aantal jaar terug, in die zin dat patiënten de tandarts in de richting van metaalvrije implantaten sturen. Ik denk dat het aantal keramische implantaten in vijf jaar tijd verdubbeld zal zijn.

Bio-inerte materialen zijn de toekomst voor alle typen implanteerbare apparatuur. Ik denk dat biokeramische materialen zichzelf gevestigd hebben en niet zo snel uit het veld zullen verdwijnen, omdat er een sterke stroming is ontstaan richting minimaal-invasieve en laagrisicogezondheidszorg, tegelijk met de wens voor een meer natuurlijke, geïntegreerde en biologische aanpak. Daarnaast hebben producenten zich razendsnel ontwikkeld en het materiaal en implantaatontwerp aangepast aan de klinische noden en wensen. Inmiddels is er een breed assortiment aan implantaatontwerpen, oppervlakte-microstructuren, componenten en prothetische verbindingen waarmee keramische implantaten toepasbaar zijn in een uitgebreid scala aan tandvervangingen.

Tandartsen hebben wellicht twijfels over de betrouwbaarheid van keramische implantaten. Hoe pakt uw organisatie deze twijfels aan?
Zelfs binnen gespecialiseerde vakgebieden is er altijd een rol weggelegd voor organisaties, omdat de wetenschappelijke kennis met de snelheid van het licht vooruitgaat vergeleken met twintig jaar geleden. Wanneer er een omgeving is ontstaan waarin mensen veel tijd en energie steken in het volgen, leren en delen van innovatieve technieken en materialen, zullen deze mensen een forum willen waar zij informatie, training en vaardigheden kunnen opdoen. Zo kunnen zij de beste zorg leveren aan hun patiënten op een evidence based manier.

Ons ledenaantal is de afgelopen twee jaar verdubbeld. Wanneer wij onze nieuwe of toekomstige leden vragen waarom zij zich (willen) aansluiten, is de meest gehoorde reden dat men een forum zoekt om gestructureerde informatie en training kunnen vinden. Een andere veelgehoorde reden is dat tandartsen van hun patiënten vragen krijgen over keramische implantaten. Door technologie en de toegankelijkheid van informatie zijn patiënten soms sneller op de hoogte dan drukke clinici als wij.

Volgend jaar houdt de IAOCI haar vijfde Jaarlijkse Wintercongres in Montego Bay, Jamaica. Wat kunnen bezoekers van dit evenement verwachten?
Op het congres zal het laatste decennium aan ontwikkelingen binnen de keramische implantologie centraal staan. We hebben veertien sprekers uit zeven verschillende landen die hun ervaringen met verschillende keramische implantaatsystemen zullen delen. Een van hen heeft meer dan vijftien jaar ervaring met zirkonia-implantaten gedocumenteerd. Ook hebben we verschillende workshops met implantaatsystemen, regeneratieve producten en revolutionaire protocollen voor het versterken van zachte en harde weefsels, die bewezen effectief zijn in het optimaliseren van implantaatregeneratie en stabiliteit op de lange termijn.