“Geen spectaculair gedoe, maar vooral preventie en verzorging”

Waar hebben we het over bij unieke mondzorg?
Ilonka Armstorff: Dan hebben we het vooral over alle mensen die permanent in woonzorgcentra wonen: ouderen, mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking, psychiatrische patiënten, verslaafden of ex-verslaafden. Mensen die in een woonzorgcentrum opgenomen worden hebben tandheelkundig gezien een gat in de tijd. Die zijn soms al tien jaar niet naar een tandarts geweest. Ze gingen niet meer zelf en werden niet gebracht. En aan huis kwam er ook geen tandarts. Dan komen ze op een gegeven moment met een enorme tandheelkundige achterstand in een woonzorgcentrum. Daar verzorgt Fresh Unieke Mondzorg mobiele zorg. We doen ook wel aan thuiszorg, maar dat zit nog in de pilotfase.
Cees de Baat: Het beleid van de overheid is om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten blijven. Ouderen die tegenwoordig in de woonzorgcentra worden opgenomen zijn al in zo’n slechte conditie dat het eigenlijk alleen maar het wachtkantoor is voor de dood. De focus zou veel meer moeten komen te liggen op de thuiszorg. Daar zit het grootste probleem. Mensen kunnen op een gegeven moment zichzelf niet meer goed verzorgen. Mondzorg komt als een van de eerste dingen in de knel. De aandacht daarvoor wordt veel minder dan ze in hun actieve leven gewend waren. Als ze dan in een woonzorgcentrum komen, is het eigenlijk te laat.

Over welke aantallen spreken we?
De Baat: Er zijn ongeveer driehonderd woonzorgcentra voor ouderen. Het aantal kwetsbare ouderen ligt rond de 300.000.
Armstorff: De rol van woonzorgcentra is veranderd. Mensen bleven vroeger een aantal jaar in een woonzorgcentrum, de familie was betrokken en het was veel gezelliger. Nu komt een cliënt eigenlijk verwaarloosd binnen en is er geen familie meer of is die gefrustreerd. Mensen blijven ook vaak maar een heel korte periode.

Kunnen we spreken van een ‘vergeten’ groep?
De Baat: Voor de mondzorg zijn mensen in de thuissituatie echt een vergeten groep geworden.
Armstorff: Gelukkig komt er wel veel meer focus op die groep vanuit diverse organisaties. Maar de meeste tandartsen hebben weinig aandacht voor oudere patiënten die ze al een paar jaar niet meer in de praktijk zien. Die groep verdwijnt gewoon. Tandartsen zoeken niet uit waarom mensen niet meer komen.

Is financiering van de mondzorg een van de grootste knelpunten voor die groep in de thuissituatie?
Armstorff: Dat is inderdaad een probleem. Men is met wetgeving wel bezig om een Wlz-indicatie ook toe te kennen aan mensen thuis. Vanuit de Wet langdurige zorg (Wlz) kunnen mensen terecht in een verpleeghuis, een instelling voor mensen met een handicap of een ggz-instelling, maar soms ook thuis zorg krijgen.
De Baat: Het is natuurlijk van de gekke dat tandartsen mondzorg voor kwetsbare mensen thuis laten lopen met het argument dat er geen financiering voor is. Schei uit. Gedraag je een beetje.
Armstorff: Tandartsen hebben eigenlijk ook de zorgplicht voor hun patiënten als ze niet meer naar de praktijk kunnen komen. Ze zouden dan mensen thuis moeten bezoeken. Maar dat doen ze niet, omdat ze dan misschien wel twee uur weg zijn met een assistent voor één controle. Het helpt ook niet dat ze zelfs geen kilometers mogen rekenen.

Wat houdt de mobiele mondzorg van Fresh Unieke Mondzorg in?
Armstorff: We komen niet met een bus voorrijden. Nog steeds zijn heel veel mensen bang voor de vroegere bus van de schooltandarts. Onze tandartsen en mondhygiënisten gaan naar woonzorgcentra toe met mobiele apparatuur die wordt opgebouwd in een aparte ruimte. We kiezen voor een persoonlijke aanpak en passen ons aan de situatie van de patiënt aan. We stellen ons voor, stellen patiënten gerust, gaan door de knieën en gaan het gesprek aan.
De Baat: Bij het leveren van mondzorg aan dit soort mensen wordt heel vaak de gedachtefout gemaakt dat het gaat om behandelingen. Dat is bijna nooit zo. Het is voor het merendeel zorgen dat de mond goed verzorgd wordt. Er worden weleens behandelingen gedaan, maar dat is niet de primaire focus.

Wat zijn de specifieke problemen van deze groepen?
De Baat: Dat de mond niet goed wordt verzorgd en dat die te weinig aandacht krijgt. Mensen kunnen het niet meer zelf en zijn afhankelijk van anderen. En bij die anderen heeft het geen prioriteit. Sterker nog, die besteden er nauwelijks aandacht aan. Een van onze doelen is om de dagelijkse mondzorg te verbeteren in woonzorgcentra. Verplegenden en verzorgenden moeten beter geïnstrueerd en opgeleid worden. Dat is veel belangrijker dan een kroon maken bij iemand van 93 jaar die voor de poort van de dood staat. Geen spectaculair gedoe met allerlei ingewikkelde behandelingen, maar vooral preventie en verzorging.
Armstorff: Echte pijnklachten zijn er veel minder dan in een gewone praktijk. Bij de start in een woonzorgcentrum lossen we de meeste pijnklachten op. En als de mondsituatie stabiel is, is het vervolgens preventie, preventie…
De Baat: Pijn is niet zozeer het item. Ontstekingen wel. Daarom doen we qua behandelingen nog het meest extracties.

Wat is een specifieke casus?
De Baat: Een vrouw van rond de 85 die duidelijk wel pijn had. Ze had een niet goed te duiden slijmvliesafwijking in een edentate mond. Na verloop van tijd kwamen er kleine korreltjes in de slijmvliesafwijking. Dat bleken kunststof korrels te zijn die ooit gebruikt waren om haar kaakbot op te hogen. Die mevrouw heeft maanden pijn en klachten gehad vanwege die korrels die eruit kwamen en gingen rotten. De les daarvan is dat tandartsen die dat soort dingen aanbrengen hun patiënten moeten volgen om te kijken of het op den duur goed gaat. We konden nu zelfs niet meer achterhalen wie die korrels heeft aangebracht. Daar kan zomaar vijftien jaar overheen zijn gegaan.

Kunnen meer behandelingen of restauraties uit het verleden problemen geven?
De Baat: Implantaten, als ze niet gevolgd zijn door de tandarts. Als iemand na een half jaar geen gehoor geeft aan een oproep voor controle moet je zo’n patiënt bellen. Implantaten moeten goed schoongehouden worden. Anders heb je kans dat het fout gaat en ze er op latere leeftijd uit moeten.
Armstorff: Daarom is voorlichting ook zo belangrijk. Sommige verzorgenden weten niet eens wat implantaten zijn of dat mensen ze hebben. Dan krijgen ze een klikprothese op implantaten er niet uit en wordt die dus niet schoongemaakt. Ook weten ze vaak niet dat een steg – met ragers – schoongehouden moet worden.
De Baat: Het komt ook voor dat ze een kunstgebit er niet uit krijgen en dan maar veronderstellen dat het natuurlijke tanden zijn. Na een maand of drie, vier gaat dat natuurlijk toch problemen geven.
Armstorff: Mensen weten vaak zelf niet wat ze in hun mond hebben of kunnen het niet meer zeggen. Familie heeft vaak ook geen idee.

Waar kan Fresh Unieke Mondzorg het verschil in maken?
Armstorff: Bij mensen die weerstand hebben of die moeilijk te behandelen zijn, gaan we vaker terug. Daar hebben we bepaalde trucjes voor. We weten eigenlijk ook altijd wel draagvlak te creëren om personeel uit het woonzorgcentrum mee te krijgen. We proberen altijd eerst de directie warm te maken. Vervolgens gaan we naar de werkvloer. Verzorgenden krijgen cursussen en gaan beter poetsen. We gaan met de familie in gesprek en die gaat dan vaak ook participeren. Maar we praten ook met de logopedist en de artsen. Daarmee vorm je dan een front en krijg je de mondzorg op de kaart. Waar ik wel heel blij mee ben, is dat er nu al verandering is ten opzichte van drie jaar geleden. Toen kwam mondzorg in de opleiding nauwelijks aan bod.

Hoe kunnen tandartspraktijken dit probleem aanpakken?
De Baat: Als tandartsen allemaal de verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen patiënten en die in de gaten houden, zijn we al een heel eind. Het is heel simpel. Je moet gewoon in je patiëntenbestand kijken op een bepaald moment en nagaan wie je het laatste jaar niet meer hebt gezien. Als ze gemotiveerd zijn komen initiatieven vanuit tandartsen zelf. Dan bel je de patiënt of een contactpersoon op. Als je dan te horen krijgt dat moeder thuis is en dement aan het worden is, moet je actie ondernemen en een kijkje gaan nemen. Als praktijk moet je natuurlijk wel anticiperen en zorgen dat je een contactpersoon hebt.
Armstorff: In de praktijk waar ik twee jaar geleden werkte, heb ik meegedaan met een landelijke actie van het project ‘Houd je mond gezond!’. In dat kader kregen we allerlei tools. Zo konden we kaartjes sturen aan familie met de leus ‘Bent u met uw vader of moeder nog weleens naar de tandarts geweest?’. Dat was een heel goede actie, alhoewel mensen er soms ook niet van gediend waren, omdat hun vader of moeder inmiddels was overleden.
De Baat: In dorpspraktijken kent men de mensen en weet men wel wat er aan de hand is. Dan lossen de problemen zich wel op. Maar het gaat vooral om praktijken waar mensen meer anoniem zijn, met vandaag tandarts x en morgen tandarts y.

Waarom organiseren jullie het congres ‘Gewoon unieke mondzorg’?
Armstorff: Omdat er nog te weinig mensen in de mondzorg bezig zijn met de kwetsbare mens. Terwijl dat ook de toekomst is. Zeker bij ouderen, maar ook bij mensen met een beperking is de mondzorg niet op orde. In de psychiatrie is de mondzorg ook een ondergeschoven kindje. Juist aan kwetsbare mensen mag wel wat meer aandacht geschonken worden.
De Baat: We vragen aandacht voor de kwetsbare mens en zijn problemen. Op het congres geven we adviezen hoe je dat concreet kan aanpakken. Fresh Unieke Mondzorg is natuurlijk een heel bewuste naam. Elk mens is uniek. Je kunt niet standaardzorg aan iedereen geven. Je moet voor iedereen een uniek mondzorgplan maken. Op basis van de omstandigheden, de persoon en de gezondheid lever je zorg Dat is dus niet zo heel bijzonder, maar gewoon heel erg doodgewoon.
Armstorff: Het zou voor iedereen gewoon moeten zijn. Het congres geeft handvatten voor alle disciplines. Hoe ga je met cliënten om? Hoe moet je in bepaalde situaties handelen? Hoe maak je beleid? Hoe stuur je?

Waarom zijn opmerkelijke sprekers als Heleen van Royen en Cornel Vader van het Leger des Heils uitgekozen?
Armstorff: Ik denk dat Heleen van Royen heel goed kan verwoorden en vertellen wat het is om te zorgen voor een kwetsbaar mens, omdat haar moeder dement is. Ze heeft daar ook de documentaire Het doet zo zeer over gemaakt. En het Leger des Heils heeft woonzorgcentra voor ouderen, en helpt allerlei andere kwetsbare mensen. Met sponsoring van het Leger des Heils kunnen we mensen helpen die al heel lang niet meer bij de tandarts zijn geweest. We houden het congres op een mooie locatie van het Leger de Heils, tussen Lunteren en Ede. Cornel Vader, directeur Zorg en Welzijn, komt vertellen hoe zijn organisatie mondzorg voor kwetsbare mensen aanpakt.

Wat willen jullie vooral bereiken met dit congres?
Armstorff: Mijn motto is ‘mondzorg voor iedereen’. Op het congres willen we aan tandartsen, mondhygiënisten en zorgverleners van andere disciplines laten zien dat dat zo belangrijk is. Het komt ten gunste van je algehele gezondheid. Het gaat ook om het verbeteren van de kwaliteit van leven van patiënten. Ik hoop dat meer mensen handvatten krijgen om of dit te gaan doen of, als ze het al doen, nog beter te gaan doen.

Ilonka Armstorff

Congres ‘Gewoon Unieke Mondzorg’ Voor bestuurders, managers en begeleiders van woonzorgcentra, en zorgverleners als verzorgenden, verpleegkundigen, tandartsen, mondhygiënisten, tandprothetici en anderen die verantwoordelijk zijn voor mondzorg aan kwetsbare groepen organiseert Fresh Unieke Mondzorg op vrijdag 21 september hetcongres ‘Gewoon Unieke Mondzorg’ in 50/50 Hotel Belmont in Ede. Het congres richt zich op de mondzorg aan kwetsbare groepen. Meer informatie: www.gewoonuniekemondzorg.nl, 085-0434806 of info@freshuniekemondzorg.nl.

Ilonka Armstorff is operationeel directeur van Fresh Unieke Mondzorg. Ze werkt inmiddels 12 jaar in de tandheelkunde. In 2017 is ze gestart met Fresh Unieke Mondzorg dat zich met mobiele mondzorg richt op kwetsbare groepen. Bij Fresh Unieke Mondzorg werken per februari 38 mensen. Cees de Baat was het laatste deel van zijn actieve loopbaan hoogleraar Geriatrische Tandheelkunde bij het Radboudumc in Nijmegen. Hij is sinds een jaar wetenschappelijk en zorginhoudelijk adviseur bij Fresh Unieke Mondzorg.

 

Labels: