“Gelukkige mensen hebben meer kans op succes”

Waardoor ben jij je intensief gaan bezighouden met geluk?
Na mijn havo studeerde ik technische bedrijfskunde. Het bedrijf waar ik stageliep, bood me een baan aan. Ik was ingenieur, 21 jaar en werd Milieuadviseur. Ik had keurig gereageerd op de opportunities die ik kreeg. Maar ooit echt nagedacht of die richting ook mijn richting was? Eigenlijk niet. Toen maakte ik een seminar mee van Remco Claassen, een inspirerende spreker over zeg maar ‘persoonlijke ontwikkeling voor dummies’. Twee tips: vraag je eens af waar je écht energie van krijgt. En probeer eens een stappenplannetje te maken die kant op. Ik ontdekte dat ik liever voor groepen stond dan achter Excel-sheets zat. En dat mijn vrijheidsdrang minder paste bij loondienst en veel meer bij ondernemerschap. Vervolgens onthulde zich mijn echte droom: vanaf een podium mensen inspireren tot geluk en succes.

Is succes een middel tot geluk? Of eerder andersom?
Daar kan ik heel duidelijk over zijn: succes is geen middel tot geluk. Maar gelukkige mensen hebben wel veel meer kans om ook succesvol te zijn. Ik heb in mijn ontdekkingstocht naar geluk 173 mensen geïnterviewd voor mijn podcast. Ik kon ze onderverdelen in drie categorieën: supersuccesvolle mensen, onder wie topondernemers en topsporters; geluksexperts; en ten derde mensen met unieke levensverhalen. Bij die eerste groep speelde steeds weer de vraag of ze wel gelukkig waren. Bij de derde groep – mensen met bijvoorbeeld een dwarslaesie, een donorhart, zware trauma’s – bleken opvallend veel mensen in wezen heel happy. Terwijl je ze volgens de gangbare definitie toch echt niet succesvol kunt noemen.

Is dat verklaarbaar, dat succesvolle mensen juist ongelukkig kunnen zijn?
Laat ik een voorbeeld geven. Ik sprak met Duncan Stutterheim, die met zijn bedrijf ID&T wereldwijd mega dance-events organiseert. Hij droomde er altijd van om zoiets in een enorm stadion in Moskou te kunnen doen. En toen hij daar was, zo vertelde hij me, voelde hij zich… volkomen leeg! Te vergelijken met astronauten na hun ruimtereis, of topsporters die hun carrière beëindigd hebben. Immers: what’s next? De vraag bij hen is of ze de motivatie op de juiste plek hadden. Als je je hele gevoel van eigenwaarde en je geluk aan het succes van je prestaties hebt opgehangen, becomes life a tough cookie! Focus dus vooral op wat je echt leuk vindt, waar je hart ligt.

In de categorie ‘geluksexperts’ sprak je met schrijver en spreker Ben Tiggelaar, onder meer over zijn boek Wie succesvol wil zijn moet vooral een beetje geluk hebben. Wat zegt die titel?
Met dit soort geluk bedoelt Tiggelaar in feite mazzel. Het moet een beetje meezitten, de omstandigheden moeten vóór je werken, je moet net de juiste mensen tegenkomen. Maar eigenlijk gelden die mazzelfactoren ook voor het geluk waar ik het over heb. Gelukswetenschapper Ab Dijksterhuis heeft de drie grootste voorspellers van een gelukkig leven op een rij gezet. Met stip op 1: de pek waar je geboren wordt. Vervolgens is je kans op geluk voor 50% genetisch bepaald: je bent meer een zwartkijker, tot depressiviteit geneigd, of juist een blij ei, de eeuwige vrolijkheid. Derde bepalende factor is je opvoeding, waar de meeste mensen al gauw een jaar of achttien aan vast zitten.

Blijft er dan nog wel iets maakbaars over aan je eigen geluk?
Absoluut! Maar laat ik eerst zeggen dat die vaststaande geluksfactoren van Dijksterhuis ook troostend en inspirerend kunnen zijn. Leg niet alle schuld bij jezelf als je constateert dat het anderen lijkt te lukken gelukkiger te zijn. Misschien zijn er bij jou factoren die tegenwerken of tegengewerkt hebben. Leg dus niet te veel druk op jezelf in je geluksstreven.

Daarnaast blijft er inderdaad veel maakbaars over. Al werkt dat volgens mij niet met de 5-stappenplannen waarin nogal wat zelfhulpboekjes je willen doen geloven.
Geluk is individueel en persoonlijk. Maar op de zoektocht ernaar kan ik wel twee collectief geldende thema’s aanreiken:

1. Creëer de ideale omstandigheden – ken jezelf en werk gericht aan je ideale relatie, gezondheid, bankrekening, vakantie etcetera.
2. Maak je geluk niet afhankelijk van die omstandigheden – train je innerlijk vermogen om weinig nodig te hebben om gelukkig te zijn en om te gaan met tegenslagen.
   

Thema 1 heeft een duidelijke valkuil, zeker voor ‘achievers’ zoals ik. Ik kan me goed voorstellen dat veel tandartsen ook zo zijn. Harde werkers, die maar blijven investeren in het verbeteren van hun levensomstandigheden, die continu hard werken aan hun passie, maar misschien zonder genoeg voldoening leven. De valkuil van thema 2 is dat je doorschiet in bezinning en spiritualiteit, en intussen al je daadkracht kwijtraakt. Dat zal tandartsen minder snel overkomen, denk ik.

Denk je dat het tandartsvak intrinsieke factoren heeft die geluk bevorderen?
Tandarts worden is een zeer bewuste keuze, schat ik in. De meesten besteden hun energie dus aan iets dat ze echt leuk vinden: sterk geluk stimulerend! Bovendien noemt dezelfde Dijksterhuis bloemisten en loodgieters als de gelukkigste beroepsgroepen, omdat ze 1-op-1 contact maken met mensen en hen bovendien blij maken met wat ze doen. Dat is een belangrijke bron van zingeving. En dat gaat even goed op voor tandartsen, lijkt me: gezondheid en een goed uiterlijk dragen bij aan het geluk van patiënten. Die wetenschap is ook geluksbevorderend voor wie in de zorg werkt. Bovendien maak je continu verbinding met patiënten, ook al praten ze eenmaal onder behandeling wat minder makkelijk. En ten vierde verdient het beroep goed. Dus als ik dat op een rij zet, verbaast me het onderzoek van de Amerikaanse hoogleraar Sociale Wetenschappen Steven Stack des te meer. In zijn top 13 van suïcide-kansrijke beroepen staat de tandarts markant op plaats 1. Ik kan dat niet goed verklaren.

Tandartsen worden nogal eens aangesproken op hun ruime salaris, ze worden weleens als ‘graaiers’ weggezet. Hoeveel heeft kwantiteit met kwaliteit te maken?
‘Geld maakt niet gelukkig’, zegt de volksmond. Maar het staat wetenschappelijk vast dat dat echt niet waar is. Het omgekeerde is wel waar: wie structureel te weinig geld heeft, kan heel moeilijk gelukkig zijn. Geld is een zeer grote voorspeller van geluk, zoals je ook kunt lezen in het World Book of Happiness van Leo Bormans. Wat daarin staat, dat het boven de € 70.000,- bruto verder niet uitmaakt wat je verdient, klopt niet. Wie twee ton verdient is gemiddeld gelukkiger dan wie één ton verdient. En hetzelfde geldt voor vier ten opzichte van twee ton. Met geld kun je de voor jou ideale omstandigheden duidelijk dichterbij brengen. Er is overigens wel veel bekend over waar je je geld het best aan kunt uitgeven, als het om geluksbevordering gaat. Ten eerste: koop tijd en doe in die tijd dingen waar je blij van wordt. Neem bijvoorbeeld, als je het je kunt permitteren, een nanny. Die doet boodschappen, kookt en ruimt de rotzooi in de keuken op terwijl jij eet met de kinderen, voorleest, samen tv kijkt en ze met liefde en aandacht naar bed brengt. Ten tweede: investeer in verbinding en belevenissen met je dierbaren – daar word je apert gelukkiger van dan van die extra dure auto. En ten derde: geef geld weg aan mensen die het nodig hebben. Dat blijkt zeer bevredigend voor jezelf.

Speelt leeftijd nog een rol in waar je naar kunt streven?
Misschien ben ik nog te jong om daarover te oordelen, maar ik denk van wel. In de twee thema’s die ik noemde – het werken aan je ideale omstandigheden en het meer naar binnen kijken en bezinnen – zal zich in de loop van je leven meestal een verschuiving richting het laatste voordoen. Eerlijk gezegd hebben mensen van rond de zestig die nog steeds last hebben van een te groot ego iets treurigs voor mij. Laten we hopen dat we in de loop van ons leven steeds wijzer worden.

Je trad in januari op voor een vol Tuschinski. Hoe was het, zo'n zaal vol jonge tandartsen?
Als ik je vertel wat in de top 5 staat van grootste angsten van de mens, begrijp je dat ik het een uitdaging vond. Boven spinnen en de dood staat spreken in het openbaar, en dáár weer boven de tandarts. Spreken voor een groep tandartsen is dus zo’n beetje het engste wat er bestaat! Maar eerlijk gezegd vond ik het een bovengemiddeld leuk publiek, heel welwillend. Tegelijkertijd waren de kaartjes serieus geprijsd, dus ik merkte ook dat ze voor die investering iets waardevols terug wilden krijgen. En ik wil totaal niet betweterig zijn, maar ik ben zelf ook gevoelig voor de valkuilen waar jonge mensen gemakkelijk in stappen.

Wat is de eerste valkuil waaraan je dan denkt?
Laat ik het kort omschrijven als: overambitie. Kijk, met een gezonde ambitie om carrière te maken in je vak is niets mis. Maar heel belangrijk is dat het volgen van die ambitie in balans blijft met de levensstijl die je nastreeft. De meeste jonge tandartsen zijn ondernemers, als zzp’er of soms als praktijkhouder. Een valkuil van ondernemers is dat waar hun business hun ideale levensstijl zou moeten faciliteren, het omgekeerde gebeurt. Door drang om te groeien en overambitie lijdt je levensstijl aan alle kanten onder je business. Ik ben mezelf eerlijk gezegd keihard tegengekomen, zo’n twee jaar geleden. Bedrijf bijna failliet door een zakelijk geschil, met een vette burn-out. En op dat moment verbrak mijn vriendin, die ik absoluut als de toekomstige moeder van mijn kinderen zag, onze relatie. Ik ben zo’n achiever die grenzeloos door kan gaan om te bereiken wat ik voor ogen heb. Maar daarbij dreig ik de balans volledig uit het oog te verliezen. Daar ben ik inmiddels een stuk beter in geworden: ik plan geregeld uitjes met vrienden en ben met zorg en aandacht aan het daten met een nieuwe vriendin. Maar het laatste wat ik wil is wijs doen tegen de ‘jonkies’; misschien moet je op die leeftijd gewoon een keer lekker op je bek gaan. Wat ik wel kan zeggen: probeer daar dan een les in te zien, haal er groei uit. Met de slachtofferrol valt echt niks te winnen! Oefen je bij tegenslagen in de mindset dat je wordt uitgedaagd door het universum en dat het aan jou is om ervan te leren. Die levensinstelling is een grote voorspeller van geluk.

Zelf heb je op jonge leeftijd een grote carrièreshift gemaakt. Zou je dat tandartsen adviseren?
Mijn inschatting is dat de meesten heel bewust voor die studie en voor dat vak kiezen. Dat maakt de reden om je carrière om te gooien heel gering, denk ik. Eerder zie ik een grote valkuil als je eenmaal bezig bent binnen het vak. Dat is dat je iedereen gaat pleasen behalve jezelf. Omdat je jong en flexibel bent, kan er enorm aan je getrokken worden: overwerk, een extra cursus, ‘even’ die teammeeting voorbereiden, een weekenddienst overnemen… Je zegt makkelijk ja tegen alles en iedereen, zonder dat je door hebt wanneer je daarbij nee tegen jezelf zegt.

De Mastermind-groep van Dntstry heeft als doel: “You’ll discover what other things, besides dentistry, can lead to a happy and fulfilled life.” Is dat nuttig?
Zeker. Het is belangrijk om juist met vakgenoten ook andere zaken dan verhalen uit het vak te delen. Hoe ga je om met tegenvallers bijvoorbeeld, of met forse tegenslagen? Wat hier ook speelt, is de verhouding tussen succes en geluk. Het is echt niet onmogelijk om de allerbeste tandarts van Nederland te worden. Succes is maakbaarder dan veel mensen denken: daar kan ik best een effectief 5-stappenplan voor aanreiken. Maar wie echt de absolute top wil bereiken, kan onmogelijk in balans leven. Lees bijvoorbeeld de biografie van Elon Musk, iemand die als ondernemer een stempel op onze wereld drukt. Hij beschrijft hoe hij met een vrouw ging daten. Om haar geen valse verwachtingen te geven, meldde hij haar dat hij exact vier uur per week voor haar kon inroosteren. Dat heeft met een balans die je geluk bevordert weinig te maken.

En die balans, hoe kun je daaraan werken?
Daarvoor moet je evenredige aandacht geven aan zes factoren: relaties (waaronder ook je collega’s), gezondheid (voeding, beweging, slaap), financiële situatie, emoties en emotionele aanleg, groei (een van de grootste voorspellers van geluk; dat kan ook ontwikkeling op andere terreinen dan je werk zijn) en werk. Ambitie koppelen we gewoonlijk aan groei en werk: dat is dus maar een derde van de zaken die er echt toe doen als het om geluk gaat. Niemand maakte me dat zo duidelijk als voormalig topzwemmer Pieter van den Hoogenband. Hij verzekerde me dat hij op z’n sterfbed echt geen moment aan z’n medailles zou denken, maar uitsluitend aan de magische momenten met z’n dierbaren.

Labels: