Grensoverschrijdend gedrag: herkennen, aanpakken en voorkomen

Velen denken bij grensoverschrijdend gedrag aan The voice of Holland, of de ‘dick pics’ van Marc Overmars. Grensoverschrijdend gedrag gaat echter niet alleen over seksueel grensoverschrijdende gedragingen, maar ook over pesten, intimidatie, (verbale) agressie, buitensluiten en discriminatie.

Kort gezegd spreek je van grensoverschrijdend gedrag wanneer een van de partijen niet (vrijwillig) instemt met de uitingen of gedragingen van een ander. Dit gaat over handelingen én over het ontbreken van handelingen. Het zijn subjectieve belevingen en het betreft dus al het gedrag dat door iemand anders als belastend, beledigend of bedreigend wordt ervaren. Uit onderzoek van McKinsey Health Institute blijkt dat maar liefst 25% van de werknemers wereldwijd te maken heeft met gedrag op het werk waardoor ze zich niet gewaardeerd, gekleineerd of onveilig voelen.

 

In de mondzorgpraktijk

Ook de mondzorgpraktijk is een potentiële voedingsbodem voor grensoverschrijdend gedrag, want je werkt intensief met elkaar samen. Daarnaast werken er relatief veel medewerkers in assisterende functies. Natuurlijk geldt het niet voor iedereen, maar vaak hebben mensen in dit type functies een persoonlijkheidsstijl die zich kenmerkt door zaken als: het graag gezellig willen hebben en oog voor de ander hebben. Vaak vinden zij het ook ingewikkelder om  grenzen aan te geven en dus om te benoemen dat ze iets als ongewenst ervaren.

Helaas blijken zich in praktijken waar het erg gezellig lijkt toch schrijnende situaties voor te doen zonder dat de praktijkhouder ervan weet. Daarom is het belangrijk om actief met dit onderwerp bezig te zijn.

De gevolgen van grensoverschrijdend gedrag zijn namelijk groot, zowel voor de persoon als voor de praktijk. Het kan leiden tot angst, schaamte, wantrouwen, woede, slapeloosheid, concentratieproblemen, stress en een burn-out en in heel extreme gevallen zelfs tot posttraumatische stressstoornis (PTSS) en suïcide. Ook voor de werkgever is de lijst lang: verzuim, een hoog personeelsverloop, slechtere prestaties, een verziekte sfeer, kliekvorming en reputatieschade voor de praktijk.

 

Grensoverschrijdend gedrag herkennen

Uit onderzoek van blijkt dat benadeelden vaak geneigd zijn om de ervaringen te ontkennen, relativeren of bagatelliseren. Signalen waar je op kunt letten zijn de welbekende freeze-, flight- en fight-reacties. Als mensen in een stressvolle situatie verzeild raken, zal de een niet tot handelen in staat zijn, de ander loopt ervan weg en weer een ander reageert direct mondig. Een minder bekende, vierde reactie is fawn, wat inhoudt dat de benadeelde probeert de situatie te verbloemen. Dat is precies wat er vaak gebeurt bij grensoverschrijdend gedrag. Realiseer je dus dat het niet altijd eenvoudig is om ongewenst gedrag te herkennen.

 

Rol praktijkhouder

Wat kun je dan doen om als praktijkhouder het gedrag te herkennen, aan te pakken en zoveel mogelijk te voorkomen? Een lijst met praktische tips:

• Houd je oren en ogen open. Loop rond door de praktijk, wees alert op signalen en doe navraag als je grensoverschrijdend gedrag vermoedt.
• Vraag er actief naar in functionerings- en voortgangsgesprekken.
• Maak in sollicitatiegesprekken een duidelijk statement over wat wenselijk gedrag in jouw praktijk is.
• Maak goede afspraken met je werknemers over hoe ze een nieuw personeelslid zich zo snel mogelijk thuis kunnen laten voelen (nieuwelingen worden regelmatig buitengesloten).
• Geef uiteraard zelf het goede voorbeeld, bijvoorbeeld door geen mensen voor te trekken, geen misplaatste grappen te maken en meteen je excuses aan te bieden als je over een grens bent gegaan.
• Stem goed af met je praktijkmanager hoe jullie hier samen in optrekken.
• Wijd een teamoverleg aan samen afspraken maken over gewenst gedrag. Als je dit spannend vindt, kun je overwegen om dit te laten faciliteren door een specialist.
• Voorzie in een duidelijk protocol over hoe mensen kunnen handelen als ze grensoverschrijdend gedrag ervaren, of zien gebeuren bij een collega. Een van de zaken die daarin opgenomen moet zijn, is de weg naar een vertrouwenspersoon. Het wetsvoorstel dat iedere organisatie verplicht om een vertrouwenspersoon te hebben, zal waarschijnlijk op korte termijn worden aangenomen. Zorg dus voor een vertrouwenspersoon.
• Raadpleeg de TNO-wegwijzers voor een gedragscode en aanpak.
• Spreek een (mogelijk) beschuldigde direct aan. Ook al vind je dat misschien spannend, het is noodzakelijk om direct actie te ondernemen.
• Laat het onderwerp regelmatig terugkomen bij teamoverleggen.
• Tot slot, het allerbelangrijkste: investeer blijvend in een veilige cultuur waarin mensen zich gezien en gewaardeerd voelen, zich durven te uiten en hun grenzen aan kunnen geven.

 

 

 

Wil je meer advies over persoonlijkheidsstijlen, het aanstellen van een vertrouwenspersoon, of het begeleiden van een teamoverleg over dit onderwerp? Dentiva kan je hierbij helpen in samenwerking met professioneel teamcoach Charlotte van den Wall Bake. Zie www.dentiva.nl.