Orthopedagoog Chiel Egberts: “Zorg dat degene die meekomt naar de praktijk enthousiast is over jou”

U zit niet in de mondzorg maar gaat wel op een congres spreken over mondzorg. Hoe kan dat?

Ik ben inderdaad niet gevraagd op dit congres omdat ik zoveel van mondzorg af weet, maar door ervaringen in de praktijk weet ik wel veel van samenwerken in een driehoek, waarvan de top iemand met autisme is. De afgelopen jaren heb ik een manier van kijken ontwikkeld die ook in de tandartspraktijk kan helpen om patiënten met autisme te behandelen. De mondzorg is een leuke nieuwe toepassing van driehoekskunde.

Tot mijn verrassing bleek mijn verhaal op het vorige congres over autismevriendelijke mondzorg erg nuttig voor zowel tandartsen als mondhygiënisten, want in de behandelkamer heb je voor korte tijd een minidriehoekje. Daarbij moet je er als professional voor zorgen dat een ouder of begeleider een beperkt of kwetsbaar persoon aan een vreemde toevertrouwt. Vaak zijn patiënten met autisme overgevoelig en spelen angst en spanning een rol, dus de derde persoon die meekomt is heel belangrijk. De kunst is om elkaar niet tegen te werken. Zie iemand niet als een vervelende ouder, maar ga de uitdaging aan met de instelling: hoe gaan we dit varkentje eens wassen?

Hoe is driehoekskunde ontstaan?

Per toeval, zoals zo veel mooie dingen per toeval gebeuren. 25 jaar geleden werd ik door de organisatie waar ik toen werkte gevraagd om een speech te houden over het thema loslaten. Toen ben ik gaan nadenken en gaan puzzelen met woorden als loslaten, losmaken, overgeven, overnemen. Als je als zorgverlener goed overneemt, wordt het als ouder makkelijker om je kind ‘over te geven’. Voor ik het wist had ik een driehoek bedacht van zorgprofessional, ouder of begeleider en patiënt. Toen ik die avond thuiskwam zei ik tegen mijn vrouw: “Ik heb goud in handen.”

Dat klinkt alsof u voorzag dat de driehoekskunde zou uitgroeien tot een groots fenomeen. Is dat zo?

Nou, ik had 25 jaar geleden nooit durven dromen dat ik iets had gevonden wat zo breed toepasbaar is. De laatste jaren is driehoekskunde gegroeid doordat we het vanuit onze praktijk Drienamiek, die sinds 2012 bestaat, toepassen op meer gebieden dan alleen mensen met een verstandelijke beperking. Het principe dat je als professional de derde persoon niet als probleem ziet maar als deel van de oplossing, werkt overal waar mensen in relatie staan tot een ander, van onderwijs tot zorg. Op dit moment werken we bijvoorbeeld veel in de ouderenzorg. De oudere staat dan bovenaan de top als patiënt en de zorgverlener in een verzorgingshuis heeft te maken met een kind of partner van de persoon die er woont.

Wat is voor tandartsen en mondhygiënisten het nuttigst aan driehoekskunde?

Voor samenwerking in de driehoek heb ik een praktisch hulpmiddel: de B, V en P. De B van Bonus staat voor het goede doen. Doe wat je belooft als professional, het liefst iets meer, het liefst iets eerder. De V staat voor Verbinding tussen de verschillende punten van de driehoek. De verbinding naar de patiënt is meestal geen probleem, dus leg de focus op de verbinding tussen ouders en tandarts, door goed te communiceren.

Ten slotte houdt de P van Positie in dat je je positie als tandarts in acht neemt door aangenaam professioneel te durven zijn. In de behandelkamer van de tandarts gebeurt wat de tandarts wil. De ouder heeft altijd gelijk, behalve waar de professional de regie heeft. Wat er niet kan, gaat niet door, al moet er iemand de deur uitgezet worden. Begin met begrijpen en verbinden, maar wacht niet te lang met een terechtwijzing als begrenzing nodig is. De kunst is om alle letters tegelijkertijd in te zetten.

Een mooi voorbeeld deed zich voor toen mijn zwager op de IC lag. Doktoren stuurden mijn vrouw en mij de IC uit, omdat ze ons er niet bij konden hebben. Heel goed vond ik dat. Maar het blijft laveren tussen V en P. Na begrenzing is het heel belangrijk dat er weer een moment van verbinding volgt.

Hoe breng je die verbinding in de tandartspraktijk tot stand?

Als eerste is het belangrijk om de driehoek als een gelijkzijdige driehoek te zien. Daarmee geef ik aan dat alle drie de hoeken ertoe doen: ouders of begeleider, zorgverlener en patiënt of cliënt. De meeste mensen die in de zorg gaan werken, doen dat voor de patiënt, terwijl je al snel merkt dat die niet los verkrijgbaar is. De patiënt vindt het spannend, maar diens ouder ook. En die spanning voelen de professionals in de behandelkamer. Met een ouder moet je niet willen concurreren, want je brengt de patiënt in een soort spagaat. Gebruik juist die sterke band als een soort hefboom.

Dat impliceert dat je als tandarts of mondhygiënist moet zorgen dat die derde jou vertrouwt. Zorg dat ze geloven dat je doet wat je zegt. Ouders kunnen echt irritant stekeblind zijn, maar als een moeder een tandarts niet vertrouwt, straalt ze dat ook uit naar haar kind, die daarin meegaat. Een ouder of begeleider van een autistische patiënt heeft juist veel kijk op de gebruiksaanwijzing van deze patiënt en daar kan je gebruik van maken. Heeft de patiënt extra behoefte aan duidelijkheid? Of is er sprake van extreme angst voor de tandarts?

Zorgverleners kunnen dus zelf actief gaan samenwerken in de driehoek. Helpt u daarbij vanuit uw praktijk Drienamiek?

Ik zie nu steeds minder cliënten zelf, maar ben vaak het ‘vierde’ punt bij de driehoek. De top van de driehoek doet het meestal prima; mensen met autisme zijn vaak hartveroverend. Zodra er bijvoorbeeld spanningen ontstaan tussen ouder en zorgverlener, roepen ze ons erbij. Ik ga dan als driehoeksbegeleider de driehoek weer basis proberen te geven.

Dit doe ik samen met mijn zoon Sjoerd, mijn vrouw Carla en een pool van deskundigen die vanuit hun eigen bedrijf iets met driehoekskunde doen. Het liefst willen we dat deze bedrijven nieuwe markten aanboren, omdat het dan een goede aanvulling vormt. Zo zijn we nu in de ouderenzorg terechtgekomen.

Duidelijk een familiebedrijf dus! Gebruikt u driehoekskunde ook in uw privéleven?

Als het thuis even niet lekker loopt, is Sjoerd er als de kippen bij om met een nietsontziende eerlijkheid te vragen: “Heb je al naar jezelf gekeken?” Het principe doe wat je belooft, liefst iets meer, liefst iets eerder werkt thuis ook goed. Het komt elke dag terug.

Het goede doen klinkt nog vrij breed. Hoe doe je dit als tandarts?

Het gaat om technisch het goede doen, maar ook menselijk. Je moet leren omgaan met iemand die heel erg in de stress zit. Zorgkinderen zitten met miljoenen draadjes aan ouders vast en daar moet je niet aan zitten sjorren of trekken. Maak geen fouten en doe geen domme dingen als er veel druk op goede zorg ligt door een angstige patiënt. Draag uit dat je weet wat je doet en gooi er wat extra zorg en aandacht in. Hoewel je dit ook weer niet moet overdrijven, want dan ben je aan het pleasen.

Wat kunnen tandartsen verder van u leren?

Op dit moment breng ik driehoekskunde over als een taal die je kunt leren, een taal met een alfabet, waarvoor je kunt oefenen om hem onder de knie te krijgen. Speel met de B, V en P of probeer dit eerst in je persoonlijke leven. Nu zie ik het dus als een alfabet, maar in december tijdens mijn lezing zal ik ongetwijfeld met nieuwe metaforen komen.

Ten slotte, zorg dat wie er meekomt naar de praktijk enthousiast is over jou. Twee voor één werkt beter dan twee tegen één. Met een stevige basis van de driehoek kom je door de angstige situatie heen. Zie het als een packagedeal: als je het kind krijgt, heb je de ouder ook. De patiënt of ouder gaan niet veranderen, professionals kunnen wel veranderen. Als dat landt, ben ik helemaal tevreden.

 

Labels: