Niek Opdam met pensioen: “Collega’s noemen mij een composietfreak”

De tandheelkunde verdwijnt niet zomaar uit het leven van Opdam, maar geleidelijk aan bouwt hij zijn carrière af. “Ik wil de dingen blijven doen die ik leuk vind in de tandheelkunde,” vertelt hij enthousiast. Hij blijft een dag in de week werken als adhesief tandarts in een verwijspraktijk in Den Bosch, waar hij sinds 2020 aan de slag is, na jarenlang een eigen praktijk te hebben gehad in Ulft. En hij blijft nog zijdelings betrokken bij sommige onderzoeken in het Radboudumc. “Ik wil niet zomaar een promovendus in de steek laten. Mijn aanstelling is sinds afgelopen mei voorbij, maar ik ben nog af en toe aanwezig.”

Officieel ben je dus sinds mei met pensioen. Waar ben je trots op wat je in je carrière hebt bereikt?

Internationaal word ik vooral gewaardeerd om mijn onderzoek en ik ben dan ook trots op het hoge aantal citaties van bepaalde artikelen. Vooral het practice-based onderzoek heb ik op de kaart gezet door data te verzamelen en gebruiken in de algemene praktijk die ik had in Ulft tussen 1982 en 2009. Daar zijn 15 papers in peer-reviewed journals uit voortgekomen.

Het belangrijkste resultaat uit deze onderzoeken is dat de patiënt de belangrijkste factor is om de kwaliteit van restauratief werk te voorspellen. Veel tandartsen kijken naar de kleine details als ze een vulling leggen. Die denken dat de vulling lang meegaat als ze hem heel goed maken met het perfecte materiaal. Natuurlijk maakt het werk van de tandarts uit, maar het belang ervan wordt fors overschat. Het mondmilieu waar de vulling in terecht komt is veel bepalender. Als er veel actieve cariës is, wordt de kans op falen vier keer hoger ten opzichte van een mond waar geen actieve cariës aanwezig is. En een andere groep patienten maakt weer alles kapot door hevig bruxisme.

Tot slot vind ik het leuk om mooie dingen te maken met composiet en daar zijn patiënten ook altijd dankbaar voor, dus daar kan ik ook trots op zijn.

Wat vind je de mooiste ontwikkeling in de tandheelkunde van de laatste decennia?

Toen ik begon in de tandheelkunde stond adhesieve tandheelkunde in de kinderschoenen, maar tegenwoordig kunnen we alles plakken. Dat vind ik een heel mooie verandering. Het heeft natuurlijk ook zijn beperkingen, maar adhesieve tandheelkunde heeft veel goeds gebracht, omdat je bijvoorbeeld veel minder hoeft weg te boren om een restauratie te maken.

Collega’s noemen mij vaak een ‘composietfreak’, omdat ik alles plak. Vaak durf ik meer met composiet dan andere tandartsen, zeker als je het vergelijkt met het buitenland, waar ze bij grote vullingen eerder overgaan tot het plaatsen van een kroon. Ik hoop dat ik me zoveel mogelijk realiseer dat ik een bias heb richting plakken. Als er een patiënt bij me binnenkomt, probeer ik me altijd af te vragen of er andere oplossingen zijn: is er orthodontie nodig of is een implantaat een optie?

Zijn er nog onderzoeken waar je aan had willen bijdragen, maar waar geen tijd meer voor is?

De afgelopen jaren ben ik veel betrokken geweest bij onderzoek naar decision-making. Wanneer doe je aan preventie en wanneer ga je over tot het vullen van een cariëslaesie? Mijn opvatting is dat we ons in Nederland nog wel eens schuldig maken aan overbehandeling. Tandartsen grijpen vaak te vroeg in met een restauratie, daar waar je preventie een kans had moeten geven, de richtlijnen zijn daar heel duidelijk over.

Bij het Radboudumc zetten we volop in op die terughoudendheid met behandelen en we hebben decision-making tot een van de speerpunten van ons onderzoek gemaakt. Dat komt ook terug in een lezing tijdens het symposium, die zal gaan over hoe we straks AI kunnen inzetten om nog betere beslissingen te maken op basis van röntgenfoto’s. AI kan helpen om de goede beslissing te maken en helpt te voorkomen dat je dingen over het hoofd ziet, waarbij je natuurlijk altijd zelf moet blijven nadenken.

Die mogelijkheden van AI zullen nog verder verfijnen in de toekomst, waardoor je ook het cariësrisico kunt meenemen. Op basis van gebitsscans zou AI actieve cariës kunnen herkennen en zo individuele preventie kunnen helpen bevorderen. Met AI kun je de mondsituatie beter monitoren en daar valt heel wat mee te winnen. Aan dit soort onderzoek moeten we nu veel aandacht besteden en daar had ik best aan bij willen dragen.

Het thema van je afscheidssymposium is ‘Innovatie zonder complicatie?’. Is het kritisch benaderen van nieuwe innovaties een rode draad in je eigen carrière geweest?

Ik zit al 43 jaar in het vak en heb veel nieuwe ontwikkelingen meegemaakt, waarvan sommige uiteindelijk onzin blijken te zijn. Doordat ik in het postacademische onderwijs cursussen geef over composiet, moet ik zelf up-to-date blijven, dus ik denk dat ik nieuwe innovaties inderdaad altijd kritisch benader.

Vroeger dachten we bijvoorbeeld dat de polymerisatiekrimp van composiet plaatsvindt in de richting van de lichtbron. Dat hebben we met een serieus gezicht overgedragen aan tandartsen, maar blijkt niet waar te zijn. Sowieso blijkt het niet erg als je randspleten krijgt als gevolg van het krimpen van composiet. In de tijd van de eerste composieten hadden we licht geleidende wiggetjes om het eerste laagje composiet te laten krimpen naar de lichtbron toe. Daar geloofden we toen in, maar licht geleidende wiggetjes bleken uiteindelijk dan ook geen verschil te maken. Nu zie ik ook nieuwe ontwikkelingen waar ik mijn twijfels bij heb.

Wat vind je zelf een innovatie waarvan de nadelen wat meer aandacht hadden mogen krijgen?

Je ziet dat mensen vaak weglopen met de nieuwste technieken. Ik ben geen implantoloog, maar heb wel begrepen dat er soms implantaten worden geïndiceerd als het niet echt nodig is, ook op redelijk jonge leeftijd. Dat is dan zo’n nieuwe techniek en vervolgens wordt er overal geïmplanteerd, terwijl er ook andere oplossingen zijn die dan op de achtergrond raken. Dat kan naar de verkeerde kant doorslaan, want langzamerhand komen de nadelen van implantologie steeds meer naar boven. Implantologie blijkt niet de oplossing voor alles.

Wat voor innovaties in de tandheelkunde zullen de komende jaren de meeste impact hebben?

Als je over 10 jaar naar de tandarts gaat, maakt de assistent eerst een mondscan . Vervolgens geeft AI met rode puntjes aan wat stabiel is en wat niet, waarop de tandarts een beslissing maakt. Dat zijn grote veranderingen en geeft mogelijkheden om hier persoonlijke preventie aan vast te knopen. Preventie wordt nu ook routinematig gegeven aan patiënten die al een goede levensstijl hebben en nergens last van hebben, hetgeen ook weer een vorm van overbehandeling is

Wat kunnen we zoal verwachten van het symposium?

We gaan in ieder geval aandacht besteden aan de mondproblematiek van ouderen; een probleem in de tandheelkunde waar we nog weinig vat op hebben. Het is heel boeiende problematiek, maar misschien vind ik dat ook omdat ik zelf ouder word. Ouderen houden steeds meer hun eigen elementen, worden verhoogd kwetsbaar, gebruiken medicatie en krijgen droge monden. Dan kan cariës de kop opsteken en kun je binnen een paar jaar een enorme puinhoop in de mond hebben.

Het onderzoek hiernaar staat nog in de kinderschoenen, maar er valt een hoop te winnen als we beter weten hoe we oudere mensen kunnen begeleiden. Mijns inziens kun je het beste zorgen dat het gebit niet allerlei problemen veroorzaakt op het moment dat alles instort, bijvoorbeeld doordat er allemaal bruggen en kronen aan vast zitten die net twee jaar eerder zijn geplaatst.

Wat zijn andere lezingen die voorbijkomen op het symposium?

We gaan zoals gezegd aandacht schenken aan decision-making met AI. Ik wil proberen over een paar casussen samen met het publiek interactief beslissingen te nemen. Dezelfde casussen laten we dan door AI beoordelen om het verschil te zien. Cariës is vaak een saai onderwerp voor tandartsen, maar ik verwacht dat het op deze manier een leuke presentatie wordt.

Verder gaan hoogleraar Orale Functieleer en Restauratieve Tandheelkunde Bas Loomans en dr. Paul de Kok het hebben over directe of indirecte restauraties. Er komt nog een lezing over restauratieve tandheelkunde, vooral over complexe casuïstiek. Hoogleraar Parodontologie Mark Timmerman komt spreken over implantologie en wanneer dat wel of niet nodig is. Ik sluit zelf samen met hoogleraar Gerodontologie Anita Visser af met een verhaal over gerodontologie.

Waar kijk je zelf het meeste naar uit tijdens je afscheidssymposium in maart?

Ik hoop dat het een goed symposium wordt. Ik vind het fijn als mensen ervan genoten hebben, als er een goed gevulde zaal is, met een goede sfeer en interactieve lezingen. En ik vind het waardevol dat er mensen voor mij komen.

Tot slot: wat ben je van plan om met je vrije tijd te gaan doen?

Ik doe aan spoorwegmodelbouw en speel als drummer in een rockband, dus ik ga me niet vervelen. Zolang dit nog kan ga ik die hobby’s fanatiek oppakken. Je handen en ogen moeten natuurlijk goed genoeg zijn voor dit soort dingen. Er komt vast een moment dat dat minder wordt, maar zo lang me dit gegeven is doe ik het heel graag.

Labels: