De drijfveren van de prijswinnaars van de Apollonia Awards

Dit jaar kende de KNMT voor de tweede keer op een rij de Apollonia Awards toe. Die awards zijn er voor tandartsen die zich recent op bijzondere wijze hebben ingezet voor de maatschappij, de mondzorg of de eigen beroepsgroep.

Tandartsbezoek is voorrecht

Tandarts van het Jaar 2025 is Marijke Westerduin geworden. Ze kreeg de onderscheiding voor haar jarenlange vrijwilligerswerk als tandarts en docent bij de hulporganisatie Mercy Ships, die medische hulp biedt aan de armste mensen in Afrika. De jury zei over Westerduin: “Ze heeft de moedige stap genomen om met haar man en twee jonge kinderen drie jaar op een van de ziekenhuisschepen te gaan wonen om zo belangeloos te werken om het verschil te kunnen maken. Westerduin heeft het leven veranderd van honderden mensen die rondliepen met ernstige ontstekingen, helse pijnen, gebroken kaken, gezwellen. En daarnaast leidde ze tandartsen op, zodat er uiteindelijk lokaal meer mondzorg kan worden geboden.”

In een telefoongesprek vertelt Westerduin dat ze al heel verbaasd was dat ze genomineerd was, laat staan dat ze had verwacht de prijs te winnen. “Het was een heel grote verrassing, maar natuurlijk heel bijzonder dat het werk in West-Afrika zo gewaardeerd wordt.”

Ze is al langer betrokken bij Mercy Ships en werkte als vrijwillige tandarts in verschillende landen in met name West-Afrika. De laatste periode duurde drie jaar, waarin ze werkte op een hospitaalschip met een tandartspraktijk met twee behandelstoelen. Ze behandelde er mensen uit Senegal en Sierra Leone. Af en toe werkte ze ook vanuit een kliniek in een zeecontainer die in de haven was neergezet.

Westerduin schat dat van de mensen die ze behandelde 90% nooit eerder bij een tandarts was geweest. “Die mensen lopen soms al jaren met ontstekingen rond. Het is erg dankbaar werk om daarbij te helpen. Het werk was tandheelkundig heel divers, maar altijd gefocust op het gezond krijgen van patiënten en ze motiveren om ook in de toekomst gezond te blijven. Regelmatig kreeg ik patiënten doorgestuurd van wie men dacht dat ze een goedaardige tumor hadden, terwijl het om een botontsteking ging.”

In Nederland heeft Westerduin na haar studie ervaring opgedaan als algemeen practicus en als docent aan de opleiding Tandheelkunde in Nijmegen, waar ze zelf ook heeft gestudeerd. Haar ervaring als docent kon ze in Afrika goed gebruiken met scholing aan studenten en nascholing aan plaatselijke collega-tandartsen. Veel aandacht was er daarbij voor preventie en de aanpak van cariës.

“Dit werk heeft heel veel opgeleverd,” zegt Westerduin. “Initiële patiënten zijn er echt heel erg mee geholpen. Het is ontzettend dankbaar werk om een patiënt in twintig minuten van een ontsteking af te kunnen helpen waarvan hij al jaren enorm veel last heeft. En voor mezelf geldt dat je van geven echt dankbaar wordt. Ik relativeer daardoor veel gemakkelijker en geniet er ook veel meer van hoe verschrikkelijk goed we hier leven. Ik ben dan toevallig in Nederland geboren, maar dat had net zo goed in Sierra Leone kunnen zijn. Op een lijst van gelukkigste landen staat Nederland op plek 5 en Sierra Leone als een na laatste op plek 146. Als ik mensen met enorme gebitsproblemen zie, gaat mijn hart sneller kloppen en wil ik gewoon helpen. Daarnaast houd ik echt van avontuur en vind ik het heel leuk om dit soort dingen te doen. Ik leer ook veel van hoe die mensen anders met het leven omgaan.”

Sinds vorige zomer werkt Westerduin weer als docent aan het Radboudumc in Nijmegen, maar het werk voor allerarmsten in Afrika laat haar niet los. Samen met haar man, die ondernemer is, en enkele anderen heeft ze de stichting Improve (www.stichtingimprove.nl) opgericht. Daarmee wil ze de mondzorg in West-Afrikaanse landen duurzaam verbeteren. De stichting leidt mondzorgverleners op voor lokale klinieken en biedt ondersteuning met materialen en een preventieve aanpak, zodat meer mensen toegang krijgen tot mondzorg. Westerduin: “Met een goed draaiende kliniek kun je echt het verschil maken. Dan kun je veel meer doen dan ik in een jaar deed. Het is goed om te beseffen dat de toegang die wij tot mondzorg hebben best bijzonder is. De WHO schat dat 65% van de mensen geen toegang heeft tot mondzorg. Als je ziet wat de effecten daarvan zijn, ook voor jonge mensen... Het is echt een voorrecht om naar de tandarts te kunnen.”

Sterk rechtvaardigheidsgevoel

Bram Sombekke, vierdejaarsstudent Tandheelkunde in Nijmegen, is uitgeroepen tot Tandheelkundestudent van het Jaar 2025. Hij kreeg de prijs omdat hij volgens de jury als lid van de Facultaire Studentenraad kritisch meedenkt over de verbetering van het onderwijs en op doortastende wijze de belangen van zijn medestudenten behartigt. De jury: “Maar zijn betrokkenheid gaat veel verder dan woorden: hij inspireert anderen om een actieve rol te spelen in de ontwikkeling van de tandheelkunde. Hij wordt alom geprezen om zijn leiderschap, visie en toewijding. Hij is niet alleen een aanspreekpunt voor een breed scala aan vraagstukken, maar hij is ook in staat om complexe problemen te analyseren. En, niet onbelangrijk, om tegelijkertijd voor íedereen toegankelijk te blijven. Hij is een voorbeeld van hoe één persoon een significante impact kan hebben op een gemeenschap.”

Ook voor Sombekke kwam de toekenning van de prijs als een verrassing, maar hij vindt het een leuke

erkenning. Medestudenten vonden hem een terechte winnaar van deze titel en spraken hun waardering uit voor zijn inzet en toewijding. Docenten mailden hem dat hij de prijs verdiend heeft en dat hij echt iets toevoegt in de tandheelkundige wereld waarin hij verkeert. “Ik ben wel trots dat ik dat vanuit het Radboudumc kan doen,” zegt hij telefonisch.

Na een opleiding Mondzorgkunde is Sombekke in 2021 Tandheelkunde gaan studeren. Vanaf het begin was hij actief in diverse onderwijscommissies, studentenraden en overleggen. Sombekke: “Mijn belangrijkste drijfveer om mij op zo veel verschillende niveaus in te zetten, is mijn sterke rechtvaardigheidsgevoel en de wens om anderen te helpen. Ik voel me verantwoordelijk voor de taken die ik op me neem en zet me vol overtuiging in om het onderwijs te verbeteren voor zowel de huidige als toekomstige studenten. Door mijn betrokkenheid bij verschillende raden en commissies vertegenwoordig ik niet alleen de studenten in Nijmegen, maar draag ik ook bij aan bredere onderwijskundige ontwikkelingen. Ik kijk kritisch naar het onderwijs, signaleer knelpunten en denk actief mee over oplossingen. Zo wil ik ervoor zorgen dat de kwaliteit, inclusiviteit en toegankelijkheid van het onderwijs blijvend verbeteren, zodat studenten na mij optimaal kunnen profiteren van een sterke en toekomstbestendige opleiding. Ik ben ook echt een teamspeler, alleen bereik je niet zo veel. Verandering moet je echt samen met anderen tot stand brengen.”

Een van de speerpunten van het afgelopen jaar was het beschermen van de kwaliteit van de opleiding Tandheelkunde, die door overheidsmaatregelen van zes naar vijf jaar dreigde te worden ingekort. Samen met studenten van de opleidingen in Amsterdam en Groningen heeft Sombekke de mening van studenten in onder meer brieven aan verschillende instanties en ministeries kenbaar gemaakt. Wellicht mede vanwege de studenteninbreng is de verkorting van de studie van de baan.

Een ander punt dat Sombekkes aandacht had, was de sociale veiligheid van studenten en docenten in de faculteit. “De beoordeling van studenten door docenten die dicht bij je staan, is best lastig en subjectief. Hoe begeleid je dat en maak je dingen die niet goed gaan bespreekbaar? Studenten denken dat als ze iets verkeerds dit mogelijk invloed heeft op hun beoordeling. Veel studenten voelen zich daarom erg afhankelijk van docenten. En docenten denken dat als hun oordeel of feedback verkeerd overkomt, ze daardoor een negatieve beoordeling krijgen. “In de opleiding voeren we hierover al langere tijd open gesprekken. En hoewel er grote stappen zijn gezet, blijft het een belangrijk aandachtspunt.” Sombekke denkt dat hij altijd wel bestuurlijk actief zal blijven, omdat hij een ondernemend type is en niet gemakkelijk stil kan zitten.

Ouderen zijn het waard

De KNMT Mondzorg Award 2025 ging naar tandarts-geriatrie Peter de Goede uit Rosmalen vanwege het opzetten van een gratis landelijk telefonisch spreekuur ‘Ouderen en Mondzorg’. Deze award is bedoeld voor het beste initiatief voor de bevordering van de mondgezondheid, de kwaliteit van de mondzorg of het versterken van de (reputatie van de) beroepsgroep of branche.

Het gratis landelijk spreekuur, dat De Goede in coronatijd startte, kreeg de onderscheiding omdat het project volgens de jury voorziet in een grote behoefte aan mondzorgadvies voor ouderen. De Goede zet zich al meer dan veertig jaar in voor ouderen in onder andere verpleeg- en ziekenhuizen. Het spreekuur is er niet alleen voor senioren en hun naasten, maar ook voor wijkverpleegkundigen en verzorgenden en andere hulpverleners die advies zoeken over mondproblemen.

“De award voelt voor mij als een oeuvre-award,” zegt De Goede op de website van Senioren Journaal. Zijn belangrijkste drijfveer is het recht voor iedereen op mondzorg en een goed behandelplan, dus ook voor ouderen in hun laatste levensfase. Het telefonisch spreekuur is er gekomen omdat hij zag dat het met die mondzorg bij hen vaak niet meer goed gaat. Met collega's uit Den Bosch onderzocht hij waarom veel oudere patiënten niet meer in de praktijk verschijnen. Uit het onderzoek bleek dat ouderen het contact met (mond)zorgverleners verliezen, maar dat het noodzakelijk is om hen te adviseren en motiveren regelmatig een tandarts te bezoeken en met hem of haar te zoeken naar oplossingen voor een gezonde mond. Een telefonisch spreekuur is een zeer laagdrempelige manier om mensen daarbij behulpzaam te zijn.

Het telefonisch spreekuur is op woensdag, maar mails komen er ook op andere tijden binnen. Het aantal vragen om informatie en advies hangt sterk af van de publiciteit die er geweest is in de voorafgaande periode.

“De meest gestelde vraag van 80-plussers is of ze nog moeten beginnen aan een vulling of extractie,” zegt De Goede. “Ik overleg met de beller over de wensen en de meest passende behandeling. Ik bied ook ondersteuning bij de keuzes en geef aan waarnaar ze moeten vragen bij hun tandarts. Mijn advies is altijd om samen met de tandarts te zorgen voor een dentitie waar geen problemen mee gaan ontstaan. Ik noem dat een leeftijdsproof gebit met voldoende kauwfunctie. De dentitie moet ook goed te verzorgen zijn. De essentie is de behandeling niet uit te stellen, omdat er een moment kan komen dat die vanwege lichamelijke of geestelijke factoren niet meer mogelijk is. Heel opmerkelijk vind ik het als ouderen zich afvragen of ze het nog wel waard zijn. Ze voelen zich kennelijk snel te veel en willen niemand tot last zijn. Ze hebben het gevoel dat ze als kostenpost of last worden gezien.”

Behalve ouderen zelf bellen ook familieleden en mantelzorgers van ouderen met vragen over gebitsproblemen. Daarnaast wordt De Goede gebeld door collega-tandartsen, huisartsen en paramedici als diëtisten en logopedisten. Vanuit de afdelingen ouderenpsychiatrie en klinische geriatrie van het Jeroen Boschziekenhuis krijgt hij regelmatig het verzoek om bij een van hun patiënten op bezoek te gaan in het ziekenhuis of op huisbezoek te gaan vanwege complexe problematiek. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om mensen die lijden aan dementie. Als een vraag niet per telefoon of mail beantwoord kan worden, bezoekt De Goede de patiënt of zoekt hij een collega die dat kan doen. Voor deze huisbezoeken biedt het Basispakket Zorgverzekering een prestatieomschrijving en een tarief.

Voor het runnen van het landelijk telefonisch spreekuur ‘Ouderen en Mondzorg’ krijgt De Goede geen financiële vergoeding. “Het is belangrijk dat mensen weten dat ik hiermee geen financieel belang heb en dat ik enkel het belang van ouderen voor ogen heb.”

Best practice

Minstens net zo verheugd als met de Apollonia Award is De Goede met de ‘Pilot bijzonder bijstand in Den Bosch’, die door diverse partijen als best practice is beoordeeld. In die pilot worden de tandarts- en brillenkosten voor financieel minder draagkrachtige mensen vergoed vanuit de bijzondere bijstand. Dat wordt gezien als succesvol. Mede daardoor krijgt de pilot navolging in meerdere gemeenten, die nu ook volgens dit model gaan werken. Het succes schuilt er volgens De Goede in dat onafhankelijk bepaald wordt of de behandeling noodzakelijk en wenselijk is. “Er wordt eerst gekeken naar wat nodig is, en daarna wordt getracht dit tegen zo min mogelijk kosten te realiseren.”