Hybris oftewel hoogmoed komt voor de val

“Vandaag gaan we het hebben over lelijke tandheelkunde en niet over mooie succesverhalen,” zo introduceerde Jerry Baas als organisator het symposium. Hij is nog altijd fan van het boek Leerzame mislukkingen in de tandheelkundige praktijk uit 1995 van Bart Admiraal. En het leek hem een goed idee om er een vervolg aan te geven. Maar het viel niet mee om sprekers voor het symposium te vinden die over hun eigen fouten durfden te vertellen. Toch heeft hij uiteindelijk een handvol ‘helden’ weten te strikken die de uitdaging aangingen.

Sponsoren waren ook erg huiverig om zich aan het symposium te verbinden. Alleen Intelly, gericht op het verzorgen van de administratie, verklaarde zich daartoe bereid. Meestal vermelden we in een verslag als dit geen sponsoren, maar daarop maken we dan nu een uitzondering.

Gelukkig was de kerk wel goed gevuld met deelnemers. Samen brachten ze een bedrag van meer dan tienduizend euro op, dat bestemd is voor het goede doel Stichting Vecht voor Kinderen.

Verwilderd in toendra

Restauratief tandarts Paul de Kok mocht als eerste spreker het spits afbijten. Hij toonde een oud videofragment van DWDD waarin voormalig profbokser Rudi Lubbers zwervend met vrouw en honden in een busje op de verlaten Roemeense toendra te zien was. Dat zag er nogal triest en eenzaam uit. Het leek niet goed te gaan met het echtpaar. En gezien de deplorabele toestand van zijn gebit was Lubbers in twintig jaar niet naar de tandarts geweest. Dankzij het fragment kon de familie van Lubbers het echtpaar weer naar Nederland halen.

Voor de Maastrichtse tandtechnicus Harm Florie was het fragment aanleiding om contact op te nemen met De Kok met de vraag of hij bereid was samen met hem het gebit van Lubbers – om niet – weer op te knappen en te restaureren. Zij waren beiden geraakt door de teloorgang. Tandtechnicus en tandarts knapten het gebit van Lubbers weer helemaal op met cariësbehandelingen, endo’s en het nodige restauratieve werk. Het resultaat was ernaar: weer een prachtig opgebouwd gebit. De heren konden tevreden zijn over zichzelf.

Tot ongeveer een jaar later de ex-bokser weer in de behandelstoel kwam en De Kok enorm schrok van diens gebitssituatie. Het zag er opnieuw heel belabberd uit met veel problemen. Lubbers had zijn vrouw verloren, begon vergeetachtig te worden en was niet meer in staat zijn gebit goed schoon te houden. “Je kunt een man uit de toendra halen, maar de toendra niet uit de man,” zo vatte De Kok het samen. Hij realiseerde zich toen dat hij een enorme fout had gemaakt door het gebit weer prachtig op te bouwen met al zijn tandheelkundige trucjes, maar onvoldoende na te gaan wat patiënt Lubbers zelf wilde en aankon. In plaats van een opbouwplan was een afbouwplan met een uitneembare prothese waarschijnlijk beter geweest. Het zorgplan had gefaald, moest De Kok concluderen. Ze hadden eigenlijk alleen naar de mond gekeken en niet naar de mens.

De Kok noemt in dit verband de term hybris, wat zoveel wil zeggen als hoogmoed en overmoed – dat je ervan overtuigd bent dat je goed bezig bent, maar uit het oog verliest waar het werkelijk om gaat. En dan maak je fouten.

Na zijn studie stortte De Kok zich net als veel andere afgestudeerden vol enthousiasme op het vak. Maar dan heb je nog weinig ervaring en nog onvoldoende kennis. Als je vijftien hebt gewerkt en het nodige eigen werk hebt teruggezien, past je de nodige bescheidenheid.

In een andere casus stond De Kok voor de keus om twee nieuwe kronen op de voortanden van een zangeres te zetten. Maar het risico was dat ze bij het zingen dan een trilling zou gaan voelen. “Soms kunnen we beter niet ingrijpen en geen slapende honden wakker maken. We maken als tandarts te veel kapot. Je kunt een behandeling dan beter achterwege laten of een andere oplossing kiezen,” aldus De Kok.

Ware aard

Behalve hybris zijn er nog twee andere oorzaken die gemakkelijk tot mislukkingen kunnen leiden. En die liggen op het gebied van materialen en mensen.

Wat materialen betreft moeten we waakzaam zijn voor nieuwe trends. Die worden vaak gebracht als waarheid, terwijl er (nog) onvoldoende wetenschappelijk onderbouwing voor is. “Ken je materialen en heb respect voor wat ze doen,” adviseert De Kok. Keramiek zal bijvoorbeeld niet kapotgaan door drukspanning, maar kan wel breken door trekspanning van onderaf.

Ook zirkonium kan uiteindelijk kapotgaan. Zelf kreeg De Kok te maken met een gebroken zirkonium brug omdat hij te weinig had weggeslepen, vanuit de gedachte dat minimaal invasief werken de gouden regel is. Maar soms moet je dus meer wegslijpen, is zijn ervaring. Liever spreekt hij dan ook van optimaal invasief werken in plaats van minimaal…

En dan de mensen. Mede gevoed door sociale media en ‘prachtige’ beelden van influencers komen patiënten naar de praktijk met torenhoge verwachtingen, met name voor cosmetische behandelingen. Ze geven je als tandarts het gevoel dat juist jij hun probleem kunt verhelpen. “Dat streelt natuurlijk je ego, maar de ware aard van de patiënt komt meestal later naar boven. Als ze je hoog op het altaar zetten, kunnen ze je ook diep laten vallen. En dat ga je niet winnen als tandarts. Als patiënten niet tevreden zijn over de behandeling ben je de slechtste tandarts ooit, hoe goed je ook je best hebt gedaan binnen de mogelijkheden die er zijn.”

De Kok zegt dat er zeker achteraf vaak wel signalen zijn dat het niet goed gaat aflopen. Zo’n signaal is bijvoorbeeld dat mensen al eerder cosmetische behandelingen hebben laten uitvoeren bij andere behandelaars. Waarom zijn ze daar niet gebleven?

De conclusie van De Kok is dat bescheidenheid een grote deugd is om mislukkingen te voorkomen.

Pikken als een kip

Patrick Vadasz van de Praktijk Tandwerk in Nijmegen geeft aan dat hij evenals De Kok vol enthousiasme maar ook vol hoogmoed als pas afgestudeerde is begonnen, maar in het begin van zijn carrière ook de nodige miskleunen heeft begaan.

Hij heeft zich toegelegd op endo’s en doet er daar jaarlijks vele van. Hij constateert drie fouten die daarbij regelmatig optreden en die hij zelf ook wel eens heeft gemaakt.

In de eerste plaats is dat een perforatie bij het zoeken naar een kanaal. Dat kun je volgens hem voorkomen door veel solo foto’s te nemen en gebruik te maken van CBCT-opnames waarop je de labio-palatinale richting van het kanaal kunt zien. Kijk ook naar de kleur van de dentine in het element. Verder is het verstandig de klem soms wat verder weg te zetten, zodat die het maken van een foto niet belemmert.

Een tweede fout die je kunt maken, is een lekkend element endodontisch te behandelen. Tot Vadaszʼ  schande heeft hij dat wel eens gedaan en mislukte de endo, met een extractie tot gevolg. Hij was toen erg kwaad op zichzelf en de patiënt was ook niet blij. Zijn advies is om in zo’n geval het element eerst cariësvrij te maken en een goede inschatting te maken van het resultaat van een endo. Een slechte endo leidt meestal ook tot een slechte restauratie, zo is zijn ervaring.

Als derde mislukking noemt Vadasz het breken van een instrument. In de meeste gevallen komt dat volgens hem door metaalmoeheid en torsieoverbelasting. Hij geeft een tiental tips om vijlbreuk te voorkomen. Hanteer de boor bijvoorbeeld door te pikken als een kip. Of neem een nieuwe vijl als je de gebruikte niet meer vertrouwt en desnoods nog een derde.

Tot slot benadrukt hij dat je naar patiënten toe altijd eerlijk moet zijn. “Mensen waarderen het enorm als je durft toe te geven dat je iets niet goed hebt gedaan.”

Mooie score

De Arnhemse parodontoloog en implantoloog Hakoon Kuit heeft in twintig jaar 8720 implantaten geplaatst met een overlevingspercentage van maar liefst 97,8%. Dat is natuurlijk een mooie score, zo geeft hij zelf aan, maar tegelijkertijd zijn er ook 192 mislukkingen! En die komen onder meer door een gebrekkige botopbouw of peri-implantitis bij paro-patiënten. In het begin van zijn carrière gebruikte Kuit een implantmerk dat achteraf een soort olielaagje bleek te bevatten. Dat mag de behandelaar niet worden aangerekend. En een deel van de mislukkingen was te wijten aan rookgedrag van de patiënt.

Behalve de echte mislukkingen was er bij 24% een technische complicatie: loskomen van het implantaat, breuk van een abutment, kroon of schroeven, chipping en decementatie. Kuit classificeert die als herstelbare mislukkingen.

Het succes of falen van een behandeling is van een aantal factoren afhankelijk. Zo acht Kuit het niet raadzaam om een implantaat te plaatsen bij een patiënt jonger dan 18 jaar. Daarnaast zijn een goede diagnostiek en planning met behulp van CBCT noodzakelijk, moet de mond infectievrij zijn, moet de conditie van de zachte weefsels goed zijn en zijn de leefstijl en algemene gezondheid van de patiënt van belang. En natuurlijk tellen ook de ervaring en de expertise van behandelaars en tandtechnici.

Mislukkeling

Sjoerd Smeekens van de Kliniek en Academie voor Reconstructieve Tandheelkunde in Beuningen heeft zich in het begin van zijn carrière ook eens laten verleiden tot een behandeling die hij nu niet meer op dezelfde wijze zou uitvoeren. Van een oudere tandarts kreeg hij het verzoek diens vrouw te behandelen voor een gebroken prothese met de mededeling dat Smeekens dat wel kon doen door een brug te plaatsen. Hoewel hij de nodige bedenkingen had, voelde hij zich gestreeld dat het verzoek juist bij hem kwam. Behalve de gebroken prothese zag hij ook parodontale problemen en mogelijk moesten er ook endo’s volgen. Maar de vragende tandarts ging het om herstel van de prothese.

Smeekens maakte dus alleen de brug. Na een aantal jaren brak die brug. Vervolgens kreeg Smeekens via een advocaat de klacht dat hij het niet goed had gedaan en verantwoordelijk werd gesteld. Smeekens voelde zich een mislukkeling. Hij had niet moeten toegeven aan de druk van zijn collega en de behandeling niet zo moeten uitvoeren. Het leidde tot de nodige slapeloze nachten en werkte ook door bij de behandeling van andere patiënten.

We kunnen dit soort situaties voorkomen, zo stelt Smeekens, door te werken met klinische richtlijnen en protocollen en door vooraf een goede risicoanalyse te maken op alle mogelijk denkbare aspecten: personal, periodontal, biological, structural and functional. Alles met het doel om voorspelbaarder te kunnen werken en – onnodige –  mislukkingen te voorkomen.

Blijft natuurlijk de kwestie dat er patiënten zijn die je het uiterst lastig kunnen maken. Soms moet je je verlies dan maar nemen. In het bovengenoemde geval heeft Smeekens de vrouw een verontschuldigende brief vergezeld van een bos bloemen gestuurd en geld teruggestort…

Vertrouwensrelatie

Bart Admiraal, de man van het beroemde boek uit 1995, mocht het symposium afsluiten. Admiraal vertelde over de soms komische communicatie met patiënten. Zo had hij eens een matrixbandje in de mond van een obese vrouw achtergelaten. De wat verlegen man van die vrouw belde om te reclameren. Admiraal adviseerde hem een klacht in te dienen. Hoe dat moest? Admiraal was toen niet te beroerd om zelf de klachtbrief te formuleren.

Door goede (na)scholing, protocollen en wetgeving kunnen we veel mislukkingen voorkomen, geeft Admiraal aan. De essentie om claims en klachten te voorkomen, is dat we een vertrouwensrelatie met de patiënt onderhouden. “En vergeet niet dat de patiënt je opdrachtgever is. Als je een fout maakt, moet je dat bespreken en proberen op te lossen.”

Moderator Jerry Baas noemde het moedig dat de sprekers voor een publiek van collega’s over hun fouten durfden te spreken. Hij hoopt dat de deelnemers er hun voordeel mee kunnen doen, want weliswaar leer je misschien wel het meest van je eigen fouten, maar het is nog beter om van andermans fouten te leren. Bij dit symposium kon het publiek daarmee ruimschoots zijn voordeel doen.

Labels: